VAT a weryfikacja kontrahenta z siedzibą w wirtualnym biurze

Brak dochowania należytej staranności w weryfikacji kontrahenta mającego siedzibę w wirtualnym biurze uniemożliwia odliczenie VAT naliczonego z zakupów od takiego kontrahenta.

Takie wnioski płyną z 3 orzeczeń NSA wydanych w jednym dniu, tj. 28 listopada 2022 r., sygn. I FSK 558/18, I FSK 1607/18, I FSK 2157/21. Wyroki dotyczyły zobowiązań podatkowych za różne okresy rozliczeniowe tej samej spółki, które to zobowiązania podatkowe wynikały z transakcji z tymi samymi kontrahentami.  

Kontrahenci ci posiadali adresy prowadzonej działalności w biurach wirtualnych, nie posiadali środków trwałych, nie dysponowali powierzchniami magazynowymi, nie zatrudniali pracowników. Fiskus uznał zatem, że nie mieli wobec tego realnej możliwości prowadzenia działalności gospodarczej. Spółka nie zgodziła się z takim stanowiskiem podnosząc, że dostawy tekstyliów miały charakter rzeczywisty i odbyły się zgodnie z zasadami panującymi na rynku tekstyliów, a ponadto zatrudniała inny podmiot, tzw. pośrednika, który odpowiedzialny był za uzgadnianie warunków transakcji, zamówienia i odbiór towarów.

Sąd I instancji nie przyznał spółce racji wskazując, że ponadto wszyscy dostawcy pochodzili ze wschodniej Azji, co powinno wzbudzić jeszcze większą czujność spółki i sprokurować podjęcie działań należytej staranności w weryfikacji kontrahenta w jeszcze wyższym stopniu. Pomimo to, spółka nie podjęła żadnych działań weryfikacyjnych, nie  dysponowała nawet umową ani korespondencją e-mailową z zamówieniami, a okoliczność ustalania warunków transakcji przez tzw. pośrednika nie usprawiedliwia braku dowodów i zaniechania podjęcia weryfikacji kontrahenta.

NSA zgodził się z oceną organów i sądu I instancji, że przedmiotowe faktury nie potwierdzają rzeczywistych zdarzeń gospodarczych – spółka nie dochowała należytej staranności w weryfikacji kontrahenta, który w rzeczywistości nie dostarczył towaru.

Istotną konstatacją poczynioną na gruncie jednej z tych spraw jest to, że brak dochowania należytej staranności w weryfikacji kontrahenta, choć skutkuje niemożliwością odliczenia VAT naliczonego, nie przesądza jednak o świadomym udziale spółki w karuzeli VATowskiej. Czym innym jest bowiem brak dochowania należytej staranności w weryfikacji kontrahenta, a czym innym jest świadomy udział w oszustwie podatkowym.

Niestety dotychczasowe działania organów i orzecznictwo pokazują, że oba te zjawiska traktowane są na równi, praktycznie wymiennie, choć oszustwo, co oczywiste, powinno być stwierdzane w oparciu o wiele „mocniejsze” środki dowodowe niż tylko sam brak dochowania należytej staranności.