Nowelizacja OZE – nowa odsłona spółdzielni energetycznych

Nieco ponad miesiąc temu (1 października 2023 roku) weszła w życie nowelizacja ustawy o odnawialnych źródłach energii, implementująca dalszą część dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/2001 z dnia 11 grudnia 2018 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych, potocznie zwana dyrektywą RED II.

Ustawa nowelizująca wprowadziła szereg istotnych zmian, tj. zmiany w zakresie klastra energii (polegające między innymi na tym, że w skład w klastra energii musi wchodzić co najmniej jedna jednostka samorządu terytorialnego), podniesienie progu mocy dla instalacji fotowoltaicznych z 50 do 150 kW, powyżej którego wymagane jest pozwolenie na budowę, wprowadzanie instytucji prosumenta lokatorskiego, co jest udogodnieniem dla mieszkańców budynków wielolokalowych, a także wprowadzenie wyczekiwanych uregulowań w zakresie cable poolingu, czyli możliwości korzystania z jednego przyłącza przez co najmniej dwa OZE np. farmy fotowoltaiczne i wiatrowe, które wytwarzają energię w różnych porach dnia.

Szczególną jednak uwagę należy zwrócić na zmiany, jakie ustawa wprowadza względem spółdzielni energetycznych. Jeszcze w lipcu, przy udziale przedstawicieli partii politycznych oraz praktyków, odbyła się konferencja pn. „Spółdzielnie energetyczne czarnym koniem transformacji”. Można stwierdzić, że już sama nazwa konferencji zachęca do bardziej wnikliwego przyjrzenia się tej instytucji.

Spółdzielnie energetyczne zostały wprowadzone do polskiego porządku prawnego już kilka lat temu, a pomimo to, w przeciwieństwie do innych krajów Unii Europejskiej, w Polsce nie cieszą się zbyt dużą popularnością. Aby zachęcić samorządy i przedsiębiorców do zaangażowania w niniejszą inicjatywę, wprowadzono przepisy mające na celu ułatwić tworzenie i funkcjonowanie spółdzielni energetycznych.

Należy wskazać, że spółdzielnia energetyczna może być korzystnym rozwiązanie zarówno dla przedsiębiorców, jak i wytwórców mających źródło OZE niedaleko odbiorcy. Wytworzona energia elektryczna w ramach spółdzielni energetycznej na mocy dokonanej nowelizacji korzysta z licznych zwolnień takich jak zwolnienie od opłaty OZE na gruncie art. 95 ustawy o odnawialnych źródłach energii, opłaty mocowej, kogeneracyjnej, przesyłowej, akcyzy (do 1 MW). Ponadto spółdzielnia energetyczna jest podmiotem korzystającym z systemu opustów. Poza wskazanymi udogodnieniami, ustawa wprowadza także szereg kolejnych ułatwień.

Po pierwsze, poszerzono obszar działalności spółdzielni energetycznych, przez umożliwienie im działania w obszarze jednego operatora systemu dystrybucyjnego gazowego zaopatrującego także w biogaz rolniczy lub biometan. Tym samym umożliwiono spółdzielniom wytwarzanie i zużywanie, poza biogazem, również biogazu rolniczego w instalacjach o rocznej wydajności poniżej 40 mln m3 lub biometanu w instalacjach o rocznej wydajności poniżej 20 mln m3. Przepisy usuwają także dotychczasowe wątpliwości doktryny, doprecyzowując, że spółdzielnia energetyczna jest uprawniona do obrotu i magazynowania energii.

Po drugie, rozszerzono pojęcie członka spółdzielni energetycznej, a także obszar działania spółdzielni energetycznej, który będzie określany w oparciu o trzy kryteria lokalizacyjne.

Po trzecie, usunięto ograniczenia dotyczące liczby członków spółdzielni oraz doprecyzowano przepis, zgodnie z którym łączna moc zainstalowana elektryczna wszystkich instalacji odnawialnego źródła energii nie przekracza 10 MW, a ich sprawność wytwarzania energii elektrycznej umożliwia pokrycie w ciągu roku nie mniej niż 70% potrzeb własnych spółdzielni energetycznej i jej członków, przy czym wprowadzono także rozwiązanie preferencyjne w stosunku do aktualnie obowiązującego progu 70% pokrycia potrzeb własnych spółdzielni energetycznej i jej członków, polegające na tym, że łączna moc zainstalowana elektryczna wszystkich instalacji odnawialnego źródła energii w tych spółdzielniach, które do dnia 31 grudnia 2025 r. wystąpią z wnioskiem o ich zarejestrowanie w wykazie spółdzielni energetycznych będzie musiała umożliwiać pokrycie w ciągu roku nie mniej niż 40% potrzeb własnych spółdzielni energetycznej i jej członków.

Po czwarte, wprowadzono zmianę, która jednoznacznie przesądza, że z każdego z ustawowych obszarów działalności spółdzielni energetycznej może korzystać jeden lub więcej członków spółdzielni energetycznej, nie muszą to jednak być wszyscy członkowie spółdzielni energetycznej.

Warto także podkreślić, że spółdzielnie energetyczne zostały objęte programem „Energia dla wsi”, w ramach którego istnieje możliwość ubiegania się o dofinansowanie na instalacje OZE. W przypadku dofinansowania do instalacji fotowoltaicznych lub turbin wiatrowych możliwe jest ubieganie się o pożyczkę do 100% kosztów kwalifikowanych, a w przypadku biogazowni i elektrowni wodnych dochodzi także możliwość starania się o dotację w wysokości nawet do 65% kosztów kwalifikowanych. Dofinansowanie może być przyznane w ramach dotacji w maksymalnej wysokości 20 mln zł lub w formie pożyczki w wysokości 25 mln zł.

Mając na uwadze wszystkie powyższe zmiany jest szansa na to, że faktycznie spółdzielnie energetyczne zaczną cieszyć się większym zainteresowaniem, stając się faktycznie przysłowiowym „czarnym koniem”. Warto jednak zwrócić uwagę, że już teraz pojawiają się wątpliwości czy faworyzowanie spółdzielni energetycznych względem innych uczestników rynku, polegające na korzystnym rozliczaniu i zwolnieniu z niektórych opłat, jest zgodne z implementowaną dyrektywą RED II.