Czy ceny energii zostaną „zamrożone” w 2024?

W dniu 23 listopada br. wpłynął do Sejmu rządowy projekt o zmianie ustaw o zmianie ustaw w celu wsparcia odbiorców energii elektrycznej, paliw gazowych i ciepła oraz niektórych innych ustaw. Brak wprowadzenia dalszych mechanizmów ochronnych spowoduje drastyczny wzrost cen energii, który niewątpliwie odczują wszyscy. Wydawałoby się więc, że niniejsza ustawa powinna zostać podpisana. Czy tak się jednak stanie? Eksperci zgłaszają pewne wątpliwości, albowiem Komisja Europejska umożliwiła państwom członkowskim przedłużenie udzielania wsparcia finansowego w postaci pokrycia części kosztów energii do 30 czerwca 2024 r., a więc na pół roku, a nie jak przewiduje ustawa zmieniająca na cały 2024 rok.

Gdyby jednak ustawa została podpisana, to warto już teraz zapoznać się z proponowanymi zmianami.

Niniejszy projekt poza odbiorcami w gospodarstwach domowych utrzymuje ochronę wrażliwych na wzrost cen nośników energii podmiotów użyteczności publicznej, do której należą placówki służby zdrowia, szkoły i uczelnie wyższe, placówki zajmujące się opieką nad różnymi grupami społecznymi (jednostki pomocy społecznej, jednostki systemu oświaty).

Projekt ustawy przewiduje także utrzymanie cen energii dla mikro, małych i średnich przedsiębiorstwa. Zgodnie z uzasadnieniem rządowego projektu utrzymanie cen wobec niniejszych podmiotów ma na celu przeciwdziałanie ubóstwu energetycznemu obywateli i polskich rodzin, będących w trudnej sytuacji ekonomicznej, których budżety są obciążone w dużym stopniu kosztami nośników energii. Zgodnie z uzasadnieniem projektu tak, jak w obowiązującej dotychczas ustawie z dnia 27 października 2022 r. o środkach nadzwyczajnych mających na celu ograniczenie wysokości cen energii elektrycznej oraz wsparciu niektórych odbiorców w 2023 roku, celem kwalifikacji odbiorcy jako odbiorcy uprawnionego do ceny maksymalnej niezbędne będzie złożenie przez tego odbiorcę oświadczenia. Należy więc pamiętać o ponownym złożeniu odpowiedniego oświadczenia. Oświadczenie składane będzie podmiotom uprawnionym (przedsiębiorstwom energetycznym wykonującym działalność gospodarczą w zakresie obrotu energią elektryczną). Odbiorca w gospodarstwie domowym ponownie będzie zwolniony z obowiązku złożenia oświadczenia – cena maksymalna będzie wobec niego stosowana automatycznie po przekroczeniu ustawowych limitów „mrożenia cen i stawek opłat”. Warto jednak zwrócić uwagę, że w ramach „Stu konkretów na pierwsze sto dni rządów” zamrożenie cen nie obejmowało przedsiębiorców. Tym samym nie jest pewne, jak będzie przebiegało głosowanie nad projektem niniejszej ustawy.

Wracając jednak do kwestii „mrożenia” cen dla odbiorców energii w gospodarstwach domowych, należy wskazać, że projektowane rozwiązanie jest zmodyfikowaną kontynuacją dotychczasowego wsparcia odbiorców w gospodarstwach domowych, w tym wsparcia zużycia energii na potrzeby zbliżone do zużycia w gospodarstwach domowych (np. części wspólne budynków, garaże, domy letniskowe, lokali o charakterze zbiorowego zamieszkania). „Mrożenie” cen i stawek opłat dystrybucyjnych zakłada, że niezależnie od wzrostu cen energii elektrycznej i stawek opłat dystrybucyjnych w taryfach na rok 2024 w rozliczeniach z odbiorcami przewidziana jest stabilizacja ich rachunków za obrót i dystrybucję energii na poziomie cen i stawek opłat taryfowych z 2022 r., w szczególności poprzez:

• Obowiązek stosowania w rozliczeniach w roku 2024 z odbiorcami w gospodarstwach domowych przez przedsiębiorstwa energetyczne cen energii elektrycznej obowiązujących w taryfach zatwierdzanych na rok 2022 dla tych przedsiębiorstw, względnie – w przypadku braku zatwierdzonych taryf na rok 2022 – średnich cen z zatwierdzonych taryf do stosowania na rok 2022 dla czterech sprzedawców z urzędu, w zakresie limitu.
• Obowiązek stosowania przez operatorów systemów dystrybucyjnych w rozliczeniach w roku 2024 z odbiorcami z grupy gospodarstw domowych stawek obowiązujących w taryfach zatwierdzanych na rok 2022, w zakresie limitu.
• Wprowadzenie systemu rekompensat dla przedsiębiorstw obrotu i dystrybucji, gdzie podmiotem odpowiedzialnym za wypłatę rekompensat będzie Zarządca Rozliczeń S.A. W przedmiotowej regulacji zagwarantowano stosowanie cen energii elektrycznej i opłat dystrybucyjnych z roku 2022 w rozliczeniach z odbiorcami za dostawy w 2024 r. w ramach limitu wynoszącego 3 MWh. Zastosowano również dodatkowe wsparcie dla gospodarstw domowych prowadzących działalność rolną, rodzin posiadających Kartę Dużej Rodziny, a także osób niepełnosprawnych, dla których zwiększono limit preferencyjnego zużycia energii elektrycznej z 3 do odpowiednio 4 MWh albo 3,6 MWh, uwzględniając ich zwiększone potrzeby dotyczące zużycia energii elektrycznej.

Ponadto projektowane rozwiązania w zakresie ochrony podmiotów użyteczności publicznej wykonujących kluczowe role władz publicznych w szczególności z zakresu polityki zdrowotnej, edukacyjnej i rodzinno-opiekuńczej, jednostek samorządu terytorialnego w zakresie, w jakim zużywają energię elektryczną na realizację zadań publicznych, producentów rolnych, tzw. odbiorców wrażliwych oraz mikro, małych i średnich przedsiębiorstw zakładają, że niezależnie od wzrostu cen energii elektrycznej na rynku hurtowym w roku 2024 w rozliczeniach z tymi odbiorcami stosuje się cenę za obrót energią elektryczną nie wyższą niż tzw. cena maksymalna ustalona na poziomie 693 zł/MWh. Cena maksymalna 693 zł/MWh będzie również miała zastosowanie do rozliczeń dla odbiorców w gospodarstwach domowych po przekroczeniu przez nich ustawowych limitów.

Oprócz kwestii związanych z cenami energii, projekt ustawy odnosi się także do cen gazu. Przedkładany projekt ustawy przedłuża mechanizmy osłonowe funkcjonujące w 2023 r., zapewniając dostawy paliw gazowych dla odbiorców objętych ochroną taryfową oraz przedsiębiorców wykonujących działalność piekarniczą na stabilnym poziomie cenowym, jednocześnie utrzymując płynność finansową przedsiębiorstw energetycznych.

Proponowana regulacja przewiduje utrzymanie przez kolejny rok wysokości ponoszonych przez tych odbiorców cen i stawek opłat za dostarczone ciepło systemowe na poziomie nie wyższym niż ceny i stawki stosowane wobec odbiorców ciepła wskazanych w ustawie w dniu 30 września 2022 r. powiększone o 40% w każdej grupie taryfowej w danym systemie ciepłowniczym. Dla odbiorcy ciepła będącego podmiotem uprawnionym oznacza to zachowanie przez cały rok 2024 cen i stawek za dostarczone ciepło na poziomie nie wyższym niż określony przepisami ustawy pułap. W przypadku, gdy ceny i stawki przedsiębiorstwa energetycznego będą niższe niż wskazany w ustawie poziom maksymalny, odbiorca zostanie obciążony tymi stawkami niższymi. Przedsiębiorstwa energetyczne sprzedające ciepło będą obowiązkowo stosować wobec uprawnionych odbiorców ceny i stawki za dostarczane ciepło nie wyższe niż wskazany pułap, w zamian za co otrzymają wyrównanie z budżetu państwa, co pozwoli, aby projektowany mechanizm był finansowo neutralny dla tych przedsiębiorstw.

Podsumowując obecny parlament będzie miał przysłowiowy „ciężki orzech do rozgryzienia”, albowiem z jednej strony przegłosowanie niniejszego projektu jest wyczekiwane przez obywateli, ale wiąże się także z dużym obciążeniem fiskalnym budżetu Państwa i z wątpliwościami, co do zgodności z prawem, a z drugiej strony nieprzegłosowanie tego projektu niewątpliwie postawi nowo wybrany parlament w społecznie złym świetle i umożliwi obecnemu rządowi krytykę nowego poprzez wykazywanie braku dbałości o sytuację finansową obywateli, albowiem wzrost cen energii w przypadku braku zamrożenia będzie dla wszystkich wyraźnie odczuwalnym obciążeniem.