Kto odpowie za fałszywe faktury: przedsiębiorca czy pracownik?

02.06.2022 | VAT

Do TSUE zostało skierowane pytanie w trybie prejudycjalnym o to, kto odpowie za puste faktury – przedsiębiorca, czy zatrudniony przez niego pracownik, który wystawił je w imieniu pracodawcy, lecz bez jego wiedzy i zgody? Odpowiedź na to pytanie może mieć kolosalne znaczenie dla wielu zawisłych na ten moment spraw sądowoadministracyjnych, gdyż sądy administracyjne nie prezentują w tej kwestii jednolitego stanowiska dotyczącego art. 108 ustawy o podatku od towarów i usług. Jest on odpowiednikiem art. 203 dyrektywy VAT, zgodnie z którą „każda osoba, która wykazuje VAT na fakturze, jest zobowiązana do zapłaty VAT”.

Dodatkowo zapytano, czy dla udzielenia odpowiedzi na pytanie główne, tzn. kogo uznać za odpowiedzialnego za podatek wskazany na fakturze, istotnym jest, czy podatnikowi VAT zatrudniającemu takiego nieuczciwego pracownika, można zarzucić brak należytej staranności w nadzorze nad pracownikiem. Gdyby orzeczenie TSUE wskazało, że odpowiedzialność ponosi pracownik, zasadniczo musiałby wtedy zarejestrować się jako podatnik VAT wstecznie, ze wszystkimi tego skutkami.

Sprawa zawisła przed NSA, na gruncie której zadano pytanie (sygn. I FSK 1212/18), dotyczyła paragonów przerabianych na faktury, które nie były przesyłane do księgowości spółki, nie były ewidencjonowane w rejestrze sprzedaży, a wskazany na nich podatek od towarów i usług nigdy nie trafił do budżetu państwa. W wyniku dochodzenia spółka wykryła, że nierzetelne faktury na swoim prywatnym komputerze zostały przerobione przez pracownicę, bez zgody i wiedzy pracodawcy, z zebranych na stacji paragonów fiskalnych. Proceder odbywał się przed wejściem w życie przepisów dotyczących wystawiana paragonów z NIPem (1 stycznia 2020 r.). Wobec pracownicy wszczęto postępowanie karnoskarbowe, lecz zapłaty podatku wymagano od spółki wskazując, że osobą wystawiającą nierzetelne faktury była pracownica występująca w stosunku zależności służbowej od pracodawcy, a nie osoba trzecia, w związku z czym to pracodawca ponosi ryzyko organizacyjne i ekonomiczne związane z działaniem zakładu pracy i w związku z tym działaniem zatrudnionych w nim pracowników (wyrok WSA w Lublinie z dnia 23 lutego 2018 r., I SA/Lu 987/17).

Obecnie nie istnieje ugruntowana linia orzecznicza wskazująca, który podmiot ponosić ma odpowiedzialność podatkową w tym zakresie, choć zauważalna jest tendencja obarczająca odpowiedzialnością pracodawcę bez względu na to, czy wiedział i godził się na wystawianie fałszywych faktur, jeżeli wystawiał je pracownik, a gdy wystawcą jest podmiot trzeci, np. zewnętrzne biuro rachunkowe, to na nim spoczywa odpowiedzialność. Wydanie przez TSUE orzeczenia w tej kwestii powinno ujednolicić sposób dokonywania oceny przypisywania odpowiedzialności w takich przypadkach.