Fixed establishment w świetle nowego orzeczenia TSUE

12.04.2022 | VAT

W ostatnim czasie zapadł wyrok TSUE istotny dla podatników korzystających w krajach UE z usług spółek zależnych. Brak jednoznacznej definicji w prawie krajowym oraz unijnym „stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej w podatku VAT” (tzw. fixed establishment) zmusza do sięgania na potrzeby zdefiniowania tego pojęcia do skąpego niestety w tym zakresie orzecznictwa – zwłaszcza TSUE. Wskazać należy, że pojęcie to determinuje właściwą jurysdykcję podatkową państwa członkowskiego na potrzeby rozliczania podatku VAT w przypadku transgranicznego świadczenia usług, co, biorąc pod uwagę potrzebę zapewnienia neutralności opodatkowania tym podatkiem, ma niebagatelne znaczenie.

Na wstępie wskazać należy na zasadę ogólną dla transakcji świadczenia usług na zasadach B2B, zgodnie z którą miejscem świadczenia usług na rzecz podatnika jest kraj, w którym podatnik będący usługobiorcą posiada siedzibę działalności. Jednak jeżeli usługi są świadczone dla stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej podatnika, które znajduje się w innym kraju niż jego siedziba, miejscem opodatkowania będzie to stałe miejsce prowadzenia działalności. Istotną, gdyż często w praktyce w tym zakresie spotykaną kwestią, jest możliwość uznawania spółki zależnej za stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej przez spółkę dominującą w przypadku, gdy spółki te ulokowane są w dwóch różnych krajach członkowskich.

Dotychczasowe orzecznictwo wskazało na brak generalnej zasady spełniania przez zagraniczne spółki zależne funkcji stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej przez spółkę dominującą per se - żeby można było uznać zagraniczną spółkę zależną za fixed establishment spółki dominującej konieczne jest spełnienie konkretnych przesłanek, np. zupełny brak niezależności ekonomicznej, pełne podporządkowanie decyzjom biznesowym spółki dominującej.

W orzeczeniu z 7 maja 2020 r. w sprawie Dong Yang (C-547/18) TSUE potwierdził brak możliwości uznawania posiadania fixed establishment tylko w oparciu o zagraniczną spółkę zależną bez brania pod uwagę szeroko pojętego kontekstu ekonomiczno-handlowego istniejącego między tymi podmiotami. Podkreślono, że spółka zależna i spółka dominująca są osobnymi podatnikami, a odstępstwo od tej zasady można wprowadzić tylko na zasadach tworzenia grup VAT.

Wydane w dniu 7 kwietnia 2022 r. orzeczenie TSUE w sprawie C 333/20 – Berlin Chemie A. Menarini SRL przeciwko Administraţia Fiscală pentru Contribuabili Mijlocii Bucureşti – Direcţia Generală Regională a Finanţelor Publice Bucureşti wskazało na konieczność badania charakteru, jaki pełni personel oraz zaplecze techniczne spółki zależnej. Trybunał uznał bowiem, że spółka dominująca mająca siedzibę w jednym państwie członkowskim nie ma stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej w innym państwie członkowskim w sytuacji, gdy posiada tam spółkę zależną, która udostępnia spółce dominującej zaplecze techniczne i personalne, za pomocą którego spółka zależna świadczy dla spółki dominującej, na zasadach wyłączności, m.in. usługi marketingowe i reklamowe na podstawie umów, przy czym spółka zależna nie świadczy usług w postaci sprzedaży produktów spółki dominującej. W uzasadnieniu orzeczenia wskazano, że z perspektywy stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej, to samo zaplecze personalne i techniczne nie może być wykorzystywane jednocześnie do świadczenia i odbioru tych samych usług – gdyż zdaniem Trybunału zasoby ludzkie i techniczne, które spółka zależna udostępniała na podstawie umów spółce dominującej, były równocześnie tymi zasobami, za pośrednictwem których spółka zależna świadczyła usługi na rzecz spółki dominującej. Zdaniem Trybunału usługi marketingowe i reklamowe świadczone przez spółkę zależną odbierane były przez spółkę dominującą, która z kolei wykorzystywała swoje zasoby ludzkie i techniczne w celu zawierania i wykonywania umów sprzedaży z dystrybutorami produktów spółki dominującej z kraju spółki zależnej.

Wyrok ocenić należy jako korzystny dla podatników, forsujący liberalne rozumienie fixed establishment.