Projekt nowelizacji ustawy AML – zmiany w zakresie funkcjonowania CRBR

Na początku kwietnia bieżącego roku na stronie internetowej Rządowego Centrum Legislacji został opublikowany projekt ustawy nowelizującej ustawę z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (dalej: „ustawa AML”). Projektowana regulacja ma na celu przede wszystkim uzupełnienie obowiązujących przepisów o szczególne środki ograniczające, służące przeciwdziałaniu rozprzestrzenianiu i finansowaniu broni masowego rażenia. W praktyce jednak, najbardziej istotne zmiany przewidziane w projekcie dotyczą funkcjonowania Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych (dalej: „CRBR”).

W tym względzie, najistotniejszą zmianą, będzie zmiana w dostępności danych zawartych w CRBR. Zgodnie z projektowanymi przepisami, dostęp do danych ujawnionych w CRBR zostanie ograniczony i będzie przysługiwał wyłącznie określonym kategoriom podmiotów, przy czym dla każdej z nich przewidziano odmienne zasady i warunki uzyskania informacji.

W pierwszej kolejności wskazać należy tzw. organy właściwe, do których zaliczono m.in. organy ścigania, służby mundurowe (np. Szefa CBA, Komendanta Głównego Policji), organy podatkowe, organy informacji finansowej, wybranych ministrów oraz Prokuraturę Europejską. Podmioty te będą uprawnione do niezwłocznego, pełnego i niefiltrowanego dostępu do danych zgromadzonych w CRBR.

Kolejną grupą podmiotów uprawnionych do uzyskania dostępu do rejestru są instytucje obowiązane w rozumieniu ustawy AML. W tym przypadku dostęp do informacji z CRBR będzie ograniczony wyłącznie do sytuacji, w których jest on niezbędny do realizacji obowiązków w zakresie stosowania środków bezpieczeństwa finansowego, w szczególności w ramach procesu identyfikacji beneficjenta rzeczywistego.

Niezależnie od zakwalifikowania podmiotu do jednej z powyższych kategorii, uzyskanie dostępu do danych zawartych w CRBR będzie wymagało uprzedniego przekazania za pomocą systemu teleinformatycznego stosownych danych identyfikacyjnych, przy wykorzystaniu formularza udostępnionego przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych.

Projekt przewiduje także możliwość ubiegania się o dostęp do wybranych informacji z rejestru przez podmioty posiadające tzw. uzasadniony interes, związany z przeciwdziałaniem praniu pieniędzy, finansowaniu terroryzmu lub innym działaniom przestępczym, w wyniku których powstają środki mogące podlegać procesowi prania pieniędzy. Choć pojęcie „uzasadnionego interesu” nie zostało wprost zdefiniowane w przepisach projektu, wskazano przykładowe grupy, wobec których domniemywa się jego istnienie – w tym dziennikarzy, organizacje społeczne oraz osoby fizyczne lub prawne zamierzające zawrzeć transakcję z podmiotem ujawnionym w CRBR. W tych przypadkach dostęp do danych nastąpi na wniosek, a ewentualna odmowa jego udzielenia wymagać będzie wydania decyzji administracyjnej.

Projekt nowelizacji pozostaje w bezpośrednim związku z koniecznością implementacji przepisów dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1640 z dnia 31 maja 2024 r., ustanawiającej mechanizmy, które państwa członkowskie powinny wdrożyć w celu przeciwdziałania wykorzystywaniu systemu finansowego do celów związanych z praniem pieniędzy oraz finansowaniem terroryzmu. Zmiany te obejmują w szczególności ograniczenie jawności danych zgromadzonych w CRBR.

Przywołane rozwiązania legislacyjne stanowią również odpowiedź na wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 22 listopada 2022 r., w którym stwierdzono, że nieograniczony dostęp do danych o beneficjentach rzeczywistych, przewidziany przepisami prawa unijnego, narusza prawo do prywatności oraz ochrony danych osobowych. W następstwie przedmiotowego orzeczenia część państw członkowskich UE wprowadziła ograniczenia w dostępie do krajowych rejestrów beneficjentów rzeczywistych. Dotychczas Polska nie zareagowała legislacyjnie na powyższe rozstrzygnięcie, utrzymując pełną dostępność danych zawartych w CRBR. Nowelizacja ustawy AML zmierza do zmiany tego stanu rzeczy.