Wyrok Trybunału Konstytucyjnego: Kontrowersje wokół definicji budowli w przepisach podatkowych

Wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 lipca 2023 r. stwierdzono niezgodność z Konstytucją definicji budowli zawartej w art. 1a ust. 1 pkt. 1 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych (Dz. U. z 2023 r. poz. 70). Przepis ten straci moc obowiązującą po upływie 18 miesięcy od ogłoszenia wyroku. Jednocześnie Trybunał Konstytucyjny zobowiązał ustawodawcę do wprowadzenia nowej definicji budowli i budynku, które nie będą odwoływać się do ustaw niepodatkowych.

Nieprecyzyjne określenie pojęcia "budowla" stało się źródłem licznych sporów podatkowych między przedsiębiorcami a organami podatkowymi. Konflikty dotyczyły m.in. opodatkowania wyrobisk górniczych, stacji transformatorowych, stacji telefonii komórkowej, sieci telekomunikacyjnych i energetycznych oraz elektrowni wiatrowych.

Spory dotyczyły również kwestii, czy dany obiekt budowlany powinien być opodatkowany jako budynek czy budowla, a ta rozbieżność miała ogromne znaczenie. Budynek jest opodatkowywany na podstawie powierzchni użytkowej - przy czym maksymalna stawka wynosi 28,78 zł za 1 metr kwadratowy powierzchni użytkowej. Natomiast opodatkowanie budowli odbywa się na podstawie wartości, a stawka wynosi 2 procent. To powoduje, że zazwyczaj podatek od nieruchomości od budowli jest znacznie wyższy niż od budynku.

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego wynikał ze skargi złożonej przez spółkę, która zwróciła się do burmistrza z wnioskiem o stwierdzenie nadpłaty podatku od nieruchomości za lata 2010-2015 w kontekście opodatkowania silosów.

Spółka argumentowała, że jednolita linia orzecznicza prezentowana przez sądy administracyjne, zgodnie z którą silosy podlegają opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości jako budynki tylko w przypadku, gdy dodatkowo nie wykraczają poza określone ustawowo elementy budynku, jest wynikiem wykładni prawotwórczej. Według spółki taka wykładnia rozszerza ustawową definicję budowli i zawęża definicję budynku poprzez wprowadzenie dodatkowej funkcjonalnej przesłanki do uznania danego obiektu za budowlę.

Skarżąca twierdziła, że niejasne przepisy stwarzają organom podatkowym i sądom administracyjnym zbyt szerokie pole do interpretacji. W rezultacie organy władzy publicznej stosując te przepisy faktycznie zastępują rolę legislatora w kwestiach, które powinny być dostatecznie precyzyjnie uregulowane na poziomie ustawowym.

W ocenie Trybunału Konstytucyjnego nie jest dopuszczalne regulowanie w ustawie niepodatkowej tak istotnych elementów konstrukcji prawnej podatków, jak jego przedmiot. Dodatkowo, Trybunał Konstytucyjny podkreślił, że już na podstawie samego brzmienia przepisów ustawy podatkowej podatnik powinien wiedzieć bez większych wątpliwości, czy podlega w danym stanie faktycznym opodatkowaniu, czy też nie. Tymczasem jak wskazał Trybunał Konstytucyjny, w przypadku budowli, jako przedmiotu opodatkowania podatkiem od nieruchomości, nie jest możliwe zrekonstruowanie przedmiotu opodatkowania wyłącznie na podstawie ustawy podatkowej.

Niewątpliwie przedmiotowy wyrok Trybunału Konstytucyjnego wprowadza swoisty przełom w zakresie podatku od nieruchomości. Odroczenie wejścia w życie wyroku Trybunału Konstytucyjnego nie zmienia faktu, że obecne przepisy zostały uznane za niekonstytucyjne. Powyższe wprowadza podstawy do wznowienia zakończonych postępowań dotyczących opodatkowania wszystkich budowli, nie tylko tych objętych sprawą, w której skierowano skargę konstytucyjną do Trybunału. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego może również stanowić podstawę do ubiegania się o zwrot nadpłaty. W indywidualnych sprawach organy i sądy będą musiały ocenić, czy podatek mógł zostać pobrany na podstawie przepisów, które zostały uznane za niekonstytucyjne.

Jeśli mają Państwo dodatkowe pytania lub potrzebują wsparcia w obszarze opisanym powyżej – zapraszamy do kontaktu z Tomaszem Bekiem i Walentyną Winiarską.