TSUE: za VAT z fałszywych faktur odpowie pracownik, a nie pracodawca

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, w wyroku z dnia 30 stycznia 2024 r., sygn. C-442/22, orzekł, że organy podatkowe nie powinny przenosić odpowiedzialności na pracodawców za oszustwa ich pracowników związane z wystawianiem tzw. „pustych” faktur. Pracodawca będzie jednak zobowiązany do uiszczenia naliczonego podatku VAT w sytuacji, gdy brał udział w oszustwie lub nie dochował należytej staranności w weryfikacji rozliczeń.

Wydane orzeczenie oznacza, że przedsiębiorcy, którzy przegrali sprawę z organem podatkowym w przypadku wystawiania pustych faktur przez pracownika, mają możliwość ubiegania się o wznowienie postępowania. Okres na złożenie wniosku wynosi jeden lub trzy miesiące od daty opublikowania orzeczenia w Dzienniku Urzędowym UE, zależnie od sposobu zakończenia ich sprawy. W przypadku braku zaskarżenia ostatecznej decyzji fiskusa, przedsiębiorcy mają miesiąc na zainicjowanie wznowienia postępowania podatkowego Z kolei, jeśli przegrali sprawę w sądzie termin ten wynosi trzy miesiące.

Wyrok zapadł na gruncie sprawy polskiej - pytania skierowanego przez NSA w związku z postanowieniem z 26 maja 2022 r. (sygn. akt I FSK 1212/18)., o czym pisaliśmy w artykule z 2 czerwca 2022 r. (https://axelo.pl/aktualnosci/vat/kto-odpowie-za-falszywe-faktury-przedsiebiorca-czy-pracownik)

Tłem sprawy były nadużycia pracowników stacji benzynowej. Osoba kierująca stacją, posługując się danymi pracodawcy, wystawiała fałszywe faktury do zebranych po klientach paragonów. Podatek zawarty w fakturach nigdy nie został jednak przekazany do budżetu państwa. Proceder przerwała nowelizacja ustawy o VAT dotycząca paragonów z NIPem, która weszła w życie od 2020 roku. Wobec nieuczciwej pracownicy, która kierowała całym procederem zostało wszczęte postępowanie karnoskarbowe. Mimo to, fiskus nakazał pracodawcy uregulowanie podatku wynikającego z faktur argumentując, że firma ponosi odpowiedzialność za działania pracowników. WSA w Lublinie podzielił decyzję organu podatkowego, jednakże sąd kasacyjny wyraził pewną wątpliwość, wobec czego postanowił zwrócić się do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z pytaniem prawnym.

Dotychczas polskie sądy administracyjne wielokrotnie popierały stanowisko organów podatkowych, według których pracodawca jest podmiotem ponoszącym niemalże bezwzględną odpowiedzialność za fałszywe faktury. Wątpliwości co do poprawności tego stanowiska pojawiły się dopiero w związku ze sprawą, która zainicjowała postępowanie przed TSUE.

Zgodnie z art. 203 Dyrektywy 2006/112/WE w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej: „Każda osoba, która wykazuje VAT na fakturze, jest zobowiązana do zapłaty VAT”. Polskim odpowiednikiem tego zapisu jest art. 108 ustawy o podatku od towarów i usług. Zgodnie z jego brzmieniem w przypadku, gdy osoba prawna, jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej lub osoba fizyczna wystawi fakturę, w której wykaże kwotę podatku, jest obowiązana do jego zapłaty. Oba przepisy mają ten sam cel – wystawca tzw. pustej faktury musi zapłacić wykazany podatek, nawet jeżeli nie doszło do sprzedaży czy świadczenia usług. Pojawił się problem co w sytuacji, gdy na fikcyjnej fakturze widnieją dane podatnika, lecz bez jego wiedzy i zgody, podczas gdy fakturę wystawił jego pracownik. TSUE orzekł, że niczego nieświadomy pracodawca nie będzie ponosił odpowiedzialności z tego tytułu. Gdyby jednak potwierdzono, że nie dochował on należytej staranności przy nadzorowaniu czynności pracownika, może zostać pociągnięty do odpowiedzialności. Oznacza to, że niezwykle istotne jest działanie przez pracodawcę w dobrej wierze.