Problematyczne przejście na estoński CIT w trakcie roku podatkowego

Organy podatkowe i sądy kontra Ministerstwo Finansów - tak rysuje się oś sporu dotyczącego problemu związanego z przejściem na reżim estońskiego CITu w trakcie roku podatkowego.

Sądy administracyjne podzielają zdanie organów podatkowych, zgodnie z którym aby skutecznie przejść na opodatkowanie ryczałtem w trakcie roku podatkowego najpierw należy zamknąć księgi rachunkowe i sporządzić sprawozdanie finansowe, a dopiero potem złożyć zawiadomienie o wyborze opodatkowania ryczałtem (ZAW-RD). Podmioty, które dokonały tych czynności w odwrotnej kolejności, zdaniem organów i sądów nie zmieniły skutecznie sposobu opodatkowania. Tak orzekł WSA w Warszawie w wyroku z dnia z 29 sierpnia 2023 r., sygn. III SA/Wa 1335/23, który to wyrok co prawda nie jest prawomocny, lecz jeżeli wyrażone w nim zapatrywanie stanie się utrwaloną linią orzeczniczą, stworzy to problem dla wielu podatników, którzy wybrali w trakcie roku tą formę opodatkowania, gdyż może się okazać, że powstały po ich stronie zaległości podatkowe, co prowadzić może nawet do odpowiedzialności karnoskarbowej.

Problem powstał z powodu nieprecyzyjnego brzmienia przepisów. Zgodnie bowiem z:

• Art. 28j ust. 5 ustawy o CIT podatnik może wybrać opodatkowanie ryczałtem również przed upływem przyjętego przez niego roku podatkowego, jeżeli na ostatni dzień miesiąca poprzedzającego pierwszy miesiąc opodatkowania ryczałtem zamknie księgi rachunkowe oraz sporządzi sprawozdanie finansowe zgodnie z przepisami o rachunkowości, natomiast zgodnie z
• Art. 28j ust. 1 ustawy o CIT opodatkowaniu ryczałtem podlega podatnik, jeżeli łącznie spełnia wymienione w tym ustępie warunki, w tym pkt 7, zgodnie z którym powinien złożyć zawiadomienie o wyborze opodatkowania ryczałtem, według ustalonego wzoru, do właściwego naczelnika urzędu skarbowego w terminie do końca pierwszego miesiąca pierwszego roku podatkowego, w którym podatnik ma być opodatkowany ryczałtem.

W praktyce część spółek mogła najpierw składać zawiadomienie (ZAW-RD) o wyborze opodatkowania – gdyż czas na to jest do końca pierwszego miesiąca pierwszego roku podatkowego, w którym wybrano ryczałt – a dopiero potem zamykały księgi rachunkowe i sporządzały sprawozdanie za skrócony rok poprzedzający przejście na ryczałt. Zauważyć należy, że regulująca kwestię ksiąg rachunkowych i sprawozdań finansowych ustawa o rachunkowości przewiduje na realizację tych czynności aż 3 miesiące ze względu na stopień ich skomplikowania, choć formalnie dokonuje się ich „na konkretny dzień”, tj. uwzględniając stan istniejący w tym dniu (art. 12 ust. 2 oraz art. 52 ustawy o rachunkowości).

Zdaniem Dyrektora KIS oraz sądów administracyjnych najpierw należało zamknąć księgi oraz sporządzić sprawozdanie, a dopiero później zawiadomić właściwy urząd skarbowy, do oznacza, że realnie czas na zamknięcie ksiąg oraz sporządzenie sprawozdania ulega skróceniu z 3 miesięcy do 1 miesiąca, w ten sposób, żeby przed końcem pierwszego miesiąca od przejścia na estoński CIT należy zarówno zamknąć księgi i sporządzić sprawozdanie, jak również wysłać zawiadomienie o wyborze ryczałtu do organu podatkowego.

Działanie takie teoretycznie jest możliwe, lecz bez wątpienia bardzo problematyczne, a poza tym byłoby sprzeczne z ustawą o rachunkowości – uprzedni wybór ryczałtu jako formy opodatkowania jest warunkiem koniecznym zamknięcia ksiąg i sporządzenia z tego tytułu sprawozdania finansowego. Podstawą zamknięcia ksiąg i sporządzenia sprawozdania nie może być jednak sam zamiar przejścia na ryczałt.

W kontrze do tego stanowiska stoi Ministerstwo Finansów – w informacji nr 541166 z 25 kwietnia 2023 r. opublikowanej w bazie EUREKA wskazało ono, że na zamknięcie ksiąg i sporządzenie sprawozdania w związku z przejściem na ryczałt jest 3 miesiące zgodnie z ustawą o rachunkowości. To wyraźnie wskazuje na obowiązek sporządzenia sprawozdania „na dany dzień”, a nie „w danym dniu”. Pojęcia te, choć brzmią podobnie, oznaczają coś zupełnie innego. Ponadto Ministerstwo zapewniło, że niekorzystne interpretacje podatkowe bazujące na wskazanym wyżej rozumowaniu zostaną zweryfikowane przez Szefa KAS. Zdaje się zatem, że można spodziewać się interwencji Szefa KAS w tym zakresie, a być może i doprecyzowania brzmienia problematycznych przepisów.

Zaznaczyć należy, że problem ten nie dotyczy spółek, które zmieniły formie opodatkowania począwszy od początku swojego nowego roku podatkowego.