Fundusz Ochrony Rolnictwa – nowa danina w 2024 roku

Obowiązkowe wpłaty na Fundusz Ochrony Rolnictwa coraz bliżej. Sieci handlowe oraz firmy przetwórcze muszą przygotować się na obligatoryjne wpłaty na rzecz Funduszu Ochrony Rolnictwa. Wszystko wskazuje na to, że już niedługo staną się one nieodłącznym elementem dla podmiotów zajmujących się skupem, przechowywaniem, obróbką lub przetwórstwem produktów rolnych. Zgodnie z ustawą z dnia 9 maja 2023 r. o Funduszu Ochrony Rolnictwa (Dz. U. 2023 poz. 1130) przedsiębiorstwa te mają obowiązek corocznych wpłat stanowiących 0,125 proc. wartości produktów rolnych (bez VAT) nabytych od producentów rolnych.

Danina jest naliczana począwszy od 1 stycznia 2024 r., a po raz pierwszy musi zostać rozliczona za I kwartał 2024 r. do końca kwietnia br.

Fundusz Ochrony Rolnictwa – wyzwanie dla przedsiębiorców

Odpowiedzialność za pobieranie wpłat spoczywa na Krajowym Ośrodku Wsparcia Rolnictwa (KOWR). Zebrane środki mają być przeznaczone na rekompensaty dla producentów rolnych, którzy napotykają trudności w dochodzeniu należności od podmiotów skupujących ich produkty ze względu na ich niewypłacalność. Jednakże, mimo deklarowanego celu, zakres i warunki wprowadzenia omawianej daniny budzą istotne wątpliwości wśród przedsiębiorców i ekspertów. Istnieje niejasność co do tego, czy wskazane podmioty zobowiązane do uiszczania wpłat są zgodne z tym, co zakładał ustawodawca w uzasadnieniu projektu.

Nieścisłości legislacyjne

Ustawa o Funduszu Ochrony Rolnictwa nakłada obowiązek wpłat na ,,podmioty prowadzące skup, przechowywanie, obróbkę lub przetwórstwo produktów rolnych”, nazywane także ,,podmiotami skupującymi”, o ile są one podatnikami VAT. Chociaż zakres podmiotowy daniny może wydawać się szeroki, przepisy ustawy jednoznacznie określają, że obowiązek ten dotyczy wyłącznie nabycia produktów rolnych od producenta rolnego. Wysokość wpłaty jest ustalana na podstawie wartości towarów nabytych od producenta rolnego, przy uwzględnieniu danych z faktur VAT i VAT RR.

Warto zaznaczyć, że przepisy nie wskazują, aby obowiązek uiszczenia tej daniny powstał w przypadku innych zdarzeń, jak przyjęcie towaru na przechowanie czy przetworzenie. Tym samym oznacza to, że podmiot skupujący nie powinien być zobowiązany do dokonania wpłaty, dopóki nie nabył towaru od rolnika.

Kolejna ustawowa nieścisłość dotyczy pojęcia „podmiot prowadzący skup”. Na podstawie literalnego brzmienia przepisów można by wnioskować, że podmiotem skupującym jest każdy, kto nabywa towary od producenta rolnego. Rodzi to jednak kolejne pytania, gdyż oznaczałoby to, że do obowiązku wpłat zobowiązane byłyby zarówno przedsiębiorstwa przetwarzające produkty rolne, które nabywają je od rolników w celu dalszego przetworzenia, jak i sieci handlowe, które kupują te towary od rolników. To zagadnienie było przedmiotem dyskusji już podczas prac nad ustawą, jak również zostało poruszone przez przedstawicieli handlu w trakcie posiedzenia sejmowej komisji rozwoju rolnictwa i wsi w maju 2023 roku.

Niestety, odpowiedzi ze strony rządu na te wątpliwości nie nadeszły w trakcie procesu legislacyjnego. Dopiero niedawno Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa dostarczył pewnych wyjaśnień w tym zakresie, podkreślając, że „podmioty prowadzące skup” obejmują również sieci handlowe, które nabywają produkty od producentów rolnych, bez względu na ilość rolników, od których pochodzą te produkty. Taka interpretacja wynikać ma bezpośrednio z brzmienia ustawy o Funduszu Ochrony Rolnictwa.

Brak kwoty wolnej

Co równie istotne, ustawa o FOR nie przewiduje żadnej „kwoty wolnej” od daniny, co oznacza, że każdy przedsiębiorca zakwalifikowany jako "podmiot prowadzący skup" – nabywający produkty rolnicze od rolnika i będący podatnikiem VAT – ma obowiązek dokonywania wpłat na rzecz Funduszu Ochrony Rolnictwa. Niemniej jednak, treść uzasadnienia do projektu ustawy wydaje się sugerować inny zakres zobowiązań, stwierdzając, że wpłaty na FOR obejmą „podmioty skupujące produkty rolne w celu ich przechowywania, obróbki lub przetworzenia”. Może to prowadzić do różnic interpretacyjnych w szczególności istotnych dla sieci handlowych, które zajmują się głównie nabywaniem produktów rolniczych w celu odsprzedaży, a nie ich przechowywania, obróbki czy przetworzenia (jak sugeruje uzasadnienie). Należy zatem przypuszczać, że faktycznym zamiarem ustawodawcy było objęcie daniną pośredników, takich jak przetwórcy produktów rolnych czy podmioty magazynujące żywność, a nie szeroko pojętych sprzedawców detalicznych.

Podsumowując, z uwagi na powyższe rozbieżności interpretacyjne, powstanie obowiązku uiszczenia nowej daniny powinien być w szczególności przeanalizowany przez przedsiębiorców sprzedających nabyte od rolników produkty rolne.