Czynny podatnik VAT a zwolnienie pożyczki od PCC

Zasadniczo udzielenie pożyczki wiąże się z koniecznością uiszczenia podatku od czynności cywilnoprawnych w wysokości 0,5% wartości pożyczki. Obowiązek uiszczenia podatku oraz złożenia deklaracji PCC-3 spoczywa na pożyczkobiorcy i powinien zostać wykonany w ciągu 14 dni od zawarcia umowy.

Ustawa przewiduje jednak zwolnienia od obowiązku uiszczenia tego podatku – wedle jednego z nich, podatkowi temu nie podlegają czynności cywilnoprawne inne niż umowa spółki i jej zmiany, jeżeli przynajmniej jedna ze stron jest zwolniona od podatku od towarów i usług z tytułu dokonania tej czynności.

Zgodnie z ustawą o VAT, podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności. Działalność gospodarcza obejmuje natomiast wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Obejmuje też w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.

Ustawa o VAT w swoim szerokim katalogu zwolnień przedmiotowych przewiduje zwolnienie udzielania pożyczek.

W świetle tych przepisów, aby usługa udzielania pożyczek była objęta VAT, w tym zwolniona z tego podatku, musi być wykonywana przez osobę, która prowadzi w tym zakresie działalność gospodarczą. Jeżeli zatem pożyczka udzielana jest w ramach działalności gospodarczej podatnika VAT, to podlega ona zwolnieniu z tego podatku, a w konsekwencji od pożyczki nie trzeba także uiszczać PCC.

W orzeczeniu NSA z 6 października 2022 r., sygn. III FSK 1137/21, sąd ten zajął się analizą tego, kiedy udzielenie pożyczki przez czynnego podatnika VAT będzie wchodziło w zakres jego działalności gospodarczej (czyli podlegać będzie zwolnieniu z VAT, a co za tym idzie – również zwolnieniu z PCC), a kiedy dokonane będzie poza tą działalnością (wtedy nie jest czynnością podlegającą opodatkowaniu VATem, lecz podlega pod PCC).

NSA wskazał, że samo zarejestrowanie się jako czynny podatnik VAT w związku z np. dokonywaniem sprzedaży towarów nie wystarczy, aby uznać, że dana pożyczka została udzielona w ramach działalności gospodarczej. Sąd ten odwołał się do orzecznictwa TSUE, zgodnie z którym aby można było mówić o tym, że pożyczka udzielona jest w ramach działalności gospodarczej:

• udzielanie pożyczek nie może być dokonywane sporadycznie i nie może ograniczać się do zarządzania własnym portfelem inwestycyjnym jak w działalności inwestora prywatnego,
• udzielanie pożyczek musi być dokonywane w celach gospodarczych, a zamiarem pożyczającego musi być maksymalizacja zysku, a przede wszystkim
• należy ocenić, co jest rzeczywistym przedmiotem działalności gospodarczej pożyczkodawcy; żeby można było pożyczkę uznać za wchodzącą w zakres działalności gospodarczej, pożyczkodawca musi prowadzić działalność w zakresie usług finansowych potwierdzoną stosownym wpisem w KRS lub CEIDG.

Kolejnymi aspektami mogącymi świadczyć o prowadzeniu działalności w zakresie usług finansowych jest wydzielenie strukturalne działalności w zakresie usług finansowych od innych przedmiotów działalności, zamanifestowanie zewnętrzne prowadzenia działalności w zakresie usług finansowych; posiadanie dokumentów typowych dla podmiotów parających się tą działalnością, tj. wzorców umów pożyczkowych, regulaminów udzielania pożyczek, procedur windykacyjnych. Udzielanie pożyczek w głównej mierze na rzecz podmiotów powiązanych przemawia za brakiem prowadzenia rzeczywistej działalności gospodarczej w zakresie usług finansowych.

Jednocześnie sąd wskazał, że nie przesądzają o zawarciu umowy pożyczki w zakresie działalności gospodarczej jej oprocentowanie, fakt, że źródłem środków będących jej przedmiotem była działalność gospodarcza pożyczkodawcy oraz klauzula umowna zapewniająca o tym, że pożyczkodawca jest z tytułu jej zawarcia podatnikiem VAT. Klauzula taka nie przesądza o udzielaniu pożyczki w ramach działalności gospodarczej – o tym, czy dany podmiot występuje w danym przypadku jako czynny podatnik VAT przesądza bowiem całokształt okoliczności danej sprawy.

Podsumowując, małe są szanse na uzyskanie zwolnienia bez co najmniej posiadania w rejestrze prowadzonej działalności usług finansowych - nawet w przypadku wielokrotnego udzielania pożyczek.

Kontakt

Katarzyna Cymerkiewicz, radca prawny / k.cymerkiewicz@axelo.pl