Prawo holdingowe u bram

W dniu 17 sierpnia 2021 r. Rada Ministrów przyjęła Projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw, a następnie w dniu 23 sierpnia 2021 r. został on skierowany do Sejmu. Zmiany wprowadzane projektem zakładają uregulowanie prawa holdingowego i wprowadzają pojęcie grupy spółek – czyli spółki dominującej i spółki lub spółek od niej zależnych, które kierują się wspólną strategią gospodarczą w celu realizacji wspólnego interesu.

Wspólna strategia jest uzasadnieniem sprawowanie przez spółkę dominującą jednolitego kierownictwa nad spółką zależną albo spółkami zależnymi. Grupa spółek będzie „kwalifikowanym” stosunkiem dominacji i zależności między spółkami, zatem sam stosunek dominacji i zależności, uregulowany w obowiązującym brzmieniu KSH, nie zostanie derogowany.

O uczestnictwie w grupie spółek decydować będzie zgromadzenie wspólników lub walne zgromadzenie spółki zależnej w formie uchwały wskazującej spółkę dominującą, a uczestnictwo to będzie ujawnione w Krajowym Rejestrze Sądowym.

Jednocześnie, całkowitym novum będzie wprowadzenie instytucji „wiążących poleceń” , które wydawać spółce zależnej będzie mogła spółka dominująca, a które dotyczyć będzie prowadzenia spraw spółki, jeśli będzie to uzasadnione interesem grupy spółek. Polecenie to winno być wydane w formie pisemnej lub elektronicznej pod rygorem nieważności, a także powinno wskazywać między innymi przewidywany sposób i termin naprawienia spółce zależnej szkody poniesionej w wyniku stosowania się do tego polecenia. Spółka zależna będzie mogła podjąć uchwałę o odmowie wykonania wiążącego polecenia, jeśli jego wykonanie doprowadziłoby do niewypłacalności lub takiego zagrożenia dla spółki. Projekt zmian przewiduje również dodatkowe możliwości odmowy wykonania polecenia - dla spółek niebędących spółkami jednoosobowymi. Co ważne, wykonanie wiążącego polecenia zwalnia z odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną jego wykonaniem członków zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej czy likwidatora spółki zależnej, a także spółki dominującej działających w interesie grupy spółek.

Dodatkowym uprawnieniem spółki dominującej będzie szeroka możliwość kontroli spółek zależnych – nie tylko będzie miała prawo przeglądać księgi i dokumenty spółek zależnych, ale także jej rada nadzorcza będzie sprawowała stały nadzór nad realizacją interesu grupy spółek.

Tak szerokie uprawnienia wiążą się jednak z pewnymi konsekwencjami – spółka dominująca będzie odpowiadać za szkodę wobec spółki zależnej, która to szkoda została wyrządzona wykonaniem wiążącego polecenia i nie została naprawiona w terminie wskazanym w wiążącym poleceniu. Od odpowiedzialności będzie mogła się zwolnić wykazując brak winy w swoim działaniu.

Wspólnicy lub akcjonariusze spółki zależnej nie będą pozostawieni bez wpływu na działanie grupy spółek – będą mieli prawo do:

• żądania wyznaczenia przez sąd rejestrowy formy audytorskiej w celu zbadania rachunkowości oraz działalności grupy spółek – ale tylko raz w każdym roku obrotowym,
• w przypadku wspólników mniejszościowych (posiadających nie więcej niż 10% kapitału zakładowego spółki zależnej) – do żądania umieszczenia w porządku obrad najbliższego posiedzenia wspólników uchwały o przymusowym odkupie ich udziałów albo akcji przez spółkę dominującą (tzw. sell-out).

Obok powyższych zmian, projekt przedstawiony przez Radę Ministrów przewiduje również szereg dodatkowych – w tym w szczególności:

• wprowadzenie obowiązku lokalności dla członków zarządu oraz rady nadzorczej
• rozszerzenie uprawnień kontrolnych rad nadzorczych spółek, w tym poprzez tworzenie komitetów do pełnienia określonych czynności nadzorczych, czy możliwość podjęcia decyzji o skorzystaniu z usług doradcy rady nadzorczej w sprawie zbadania określonego zagadnienia dotyczącego działalności spółki lub jej stanu majątkowego.

Ostatnią z najgłośniejszych proponowanych zmian jest wprowadzenie ograniczenia odpowiedzialności członków zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej oraz likwidatorów za szkody wyrządzone wobec spółki. Zgodnie z propozycją rządową osoby te nie będą naruszać obowiązku dołożenia staranności wynikającej z zawodowego charakteru działalności, jeżeli postępując w sposób lojalny wobec spółki, działali w granicach uzasadnionego ryzyka gospodarczego, w tym na podstawie informacji, analiz i opinii, które powinny być w danych okolicznościach uwzględnione przy dokonywaniu starannej oceny.

Zaproponowane przez Radę Ministrów zmiany oceniane są dwojako – z pewnością odpowiadają na postulaty rynku, jednak w zakresie, który do tego rynku nie do końca przystaje. Wprowadzenie przepisów w zaproponowanym brzmieniu może stworzyć sytuację, w której spółki w ramach grupy nie będą współpracowały, a jedynie wzajemnie przeciwstawiały swoje interesy, w efekcie czego na końcu stratni okazać się mogą ich wspólnicy. Czas pokaże w jakim ostatecznie brzmieniu zmiany wejdą w życie i czy rzeczywiście zrewolucjonizują współpracę między spółkami, tak jak to jest zapowiadane. Nie można też tracić z pola widzenia, że złagodzenie odpowiedzialności członków organów spółki – czyli wprowadzenie zasady biznesowej oceny sytuacji – co do zasady jest dla nich korzystne, jednak z punktu widzenia interesów spółki i jej wspólników – może być kłopotliwe.

Kontakt:

Paulina Kula, adwokat / E: p.kula@axelo.pl