Opłata od bezcelowej egzekucji

08.02.2022 | SPORY SĄDOWE

Egzekucja często wiąże się z ryzykiem nie tylko dla dłużnika, ale także i wierzyciela. To wierzyciel ma obowiązek posiadania odpowiedniej wiedzy i udowodnienia faktów dotyczących podmiotu, który ma być stroną egzekucji komorniczej. Co więcej, to na wierzycielu spoczywa ciężar finansowy pomyłki w przypadku, gdy wszczęcie postępowania egzekucyjnego jest niecelowe. Zgodnie z art. 30 ustawy o kosztach komorniczych kwota, jaką zostanie obciążony wierzyciel w momencie niecelowego wszczęcia postępowania egzekucyjnego lub wskazania we wniosku osoby niebędącej dłużnikiem, jest równa 10% wysokości świadczenia wskazanego we wniosku o wszczęcie egzekucji.

Zdarzają się sytuacje, w których wierzyciel nie jest w stanie potwierdzić, jaka jest prawna oraz faktyczna sytuacja dłużnika, więc wniosek o wszczęcie egzekucji może dotyczyć podmiotu, który złożył wniosek o zgłoszenie upadłości lub dłużnik zmarł. Przy ocenie tego typu zdarzeń najnowsze orzecznictwo Sądu Najwyższego nie jest jednoznaczne.

W dniu 27 stycznia 2022 r. Sąd Najwyższy wydał uchwałę w sprawie o sygn. akt. III CZP 36/22, w której zajął stanowisko, iż złożenie wniosku o wszczęcie egzekucji przeciwko podmiotowi, który – w przypadku osoby fizycznej – nie żyje lub znajduje się w upadłości jest oczywiście niecelowe oraz zasadnym jest obciążenie wierzyciela kosztami. Do wierzyciela należy obowiązek ustalenia niezbędnych faktów - w zakresie podmiotowym jak i przedmiotowym - potrzebnych do wszczęcia egzekucji, w związku z tym powinien on odpowiadać za brak należytej staranności w swoich działaniach. Jednakże zaledwie dzień później ukazała się kolejna uchwała Sądu Najwyższego o sygn. akt III CZP 21/22, której przedmiotem była podobna sprawa, lecz w tej sytuacji Sąd zajął zgoła odmienne stanowisko. W tej sprawie komornik umorzył postępowanie na podstawie art. 824 § 1 pkt 2 kodeksu postępowania cywilnego, ponieważ dłużnik złożył wniosek o ogłoszeniu upadłości miesiąc przez wnioskiem wierzyciela o wszczęcie egzekucji. Komornik po umorzeniu postępowania egzekucyjnego obciążył wierzyciela kosztami postępowania egzekucyjnego. Po rozpoznaniu skargi przez Sąd Rejonowy zostało skierowane zapytanie do Sądu Najwyższego, który w odpowiedzi stwierdził, iż art. 30 ustawy o kosztach komorniczych nie stanowi podstawy do pobrania opłaty egzekucyjnej od wierzyciela w przypadku umorzenia postępowania egzekucyjnego, z powodu złożenia wniosku o wszczęcie egzekucji po ogłoszeniu upadłości przez dłużnika.

Powyższe rozbieżności w orzecznictwie Sądu Najwyższego pokazują, że opisany wcześniej problem z ustaleniem przez wierzyciela aktualnego statusu dłużnika w praktyce nie jest łatwy do oceny i może budzić wątpliwości w kontekście przesłanki tzw. niecelowego wszczęcia egzekucji. Wydaje się, że najtrudniejsze do oceny będą sytuacje, w których upadłość lub śmierć dłużnika nastąpiła w stosunkowo niedługim czasie przed wszczęciem egzekucji przez wierzyciela. W takich wypadkach trudno będzie zarzucić wierzycielowi, że nie zbadał sytuacji dłużnika i pośpieszył się z egzekucją, przez co naraził się na poniesienie kosztów związanych z jej wytoczeniem.

Podsumowując, fakt niejednolitej linii orzeczniczej w przedstawionym powyżej zagadnieniu jest problematyczny dla osób chcących odzyskać swoje należności. Być może więcej wyjaśni się po analizie uzasadnień styczniowych uchwał Sądu Najwyższego w tej materii. Można się spodziewać, że kluczowe znaczenie będzie miał odstęp czasowy pomiędzy ogłoszeniem upadłości dłużnika lub jego śmiercią a wszczęciem egzekucji. To właśnie czynnik czasu powinien w takich sprawach determinować ocenę, jakie szanse na weryfikację faktów miał wierzyciel przed zgłoszeniem wniosku o wszczęcie egzekucji, aby nie narazić się później na dodatkowe koszty.