Zatrudnienie kobiety w okresie ciąży w oparciu o umowę o pracę

W ostatnich latach bardzo często zdarza się, że ZUS wyklucza z ubezpieczeń społecznych kobiety w ciąży, które zawarły umowę o pracę, wydając decyzje o braku podlegania przez nie ubezpieczeniom społecznym z uwagi na pozorność takiej umowy o pracę. I to nawet pomimo wykazania przez ubezpieczoną kobietę, że rzeczywiście doszło do formalnego zawarcia umowy o pracę a także, że jako pracownica rzeczywiście świadczyła pracę, a pracodawca z tej pracy korzystał.

W polskim porządku prawnym nie obowiązuje jednak żaden przepis, który zabraniałby zatrudnić kobietę w ciąży. Kobieta w ciąży jak najbardziej może więc podjąć pracę, jeżeli tylko pozwala jej na to stan zdrowia.

Jak wskazuje chociażby wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 20 stycznia 2016 roku, III AUa 766/15 „Sam fakt bycia w ciąży nie dyskwalifikuje w żaden sposób kobiety, która chce i czuje się na siłach podjąć zatrudnienie. Nie można także zapomnieć, że ciąża przebiega w sposób indywidualny u każdej kobiety i tego, jak ona w tym czasie się czuje, czy też będzie się czuła w czasie trwania ciąży aż do rozwiązania, nie sposób przewidzieć. Zatem możliwym i zgodnym z doświadczeniem życiowym jest, aby kobieta w ciąży w chwili zatrudniania była zdolna do wykonywania pracy i następnie, aby w ciągu kilku dni czy też tygodni bądź miesięcy tę zdolność utraciła z uwagi na stan zdrowia”.

W związku z powyżej wskazanym orzecznictwem sam fakt zawarcia umowy o pracę w czasie ciąży nie oznacza próby obejścia prawa w celu nabycia świadczeń z ubezpieczenia społecznego.

Faktyczne zawarcie umowy o pracę i podjęcie na jej podstawie pracy nie może skutkować stwierdzeniem nieważności tejże umowy, choćby nawet celem samym w sobie było skorzystanie ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego - o czym możemy przeczytać w wyroku sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 23 czerwca 2016 r. o sygn. akt III AUa 284/16. Fakt pozostawania w ciąży w kontekście pozorności umowy może mieć znaczenie jedynie wtedy, gdyby ciąża w momencie zawarcia umowy o pracę w sposób oczywisty wykluczała możliwość świadczenia pracy przez pracownicę.

W omawianej materii wypowiedział się również Europejski Trybunał Praw Człowieka w wyroku z dnia 4 lutego 2021 r., sygn. 54711/15 - ETPC wskazał, że ciężarna pracownica ma prawo do zatrudnienia i zasiłku z systemu ubezpieczeń społecznych, a podważanie umowy o pracę ze względu na ciążę jest sprzeczne z Konwencją o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. Trybunał stwierdził, iż odmowa zatrudnienia lub uznania świadczeń z ubezpieczenia społecznego z tytułu zatrudnienia ze względu na stan ciąży stanowi oczywistą i bezpośrednią dyskryminację ze względu na płeć.

Reasumując, stwierdzić należy, że nie ma żadnych prawnych przeciwwskazań, aby zatrudnić kobietę w ciąży w oparciu o umowę o pracę, jeśli jest ona tylko zdolna do pracy i będzie faktycznie ją świadczyć, a pracodawca będzie korzystać z jej pracy.

W sytuacji, kiedy ZUS wyda niekorzystną decyzję, na mocy której uznaje, że zawarta w czasie ciąży umowa o pracę jest pozorna, kobiecie przysługuje prawo do złożenia odwołanie. Należy złożyć je w terminie 1 miesiąca od doręczenia decyzji do Sądu Okręgowego, Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych za pośrednictwem jednostki organizacyjnej ZUS, która wydała decyzję.