Rewolucja w dostępie do informacji o wydatkach publicznych

25.10.2021 | PRAWO KONKURENCJI

Na mocy zmienionych przepisów ustawy o finansach publicznych, od dnia 1 lipca 2022 r. każdy podmiot publiczny będzie zobowiązany do udostępniania informacji o zawartych umowach w rejestrze prowadzonym przez Ministra Finansów. Za niespełnienie tego obowiązku grożą poważne sankcje, z pozbawieniem wolności włącznie.

Na posiedzeniu w dniu 14 października 2021 r. Sejm, w ramach prac na pakietem przepisów wchodzących w skład tzw. ustawy antykorupcyjnej, uchwalił ustawę o zmianie ustawy Kodeks karny i niektórych innych ustaw, w tym ustawy o finansach publicznych. Na podstawie nowych regulacji od dnia 1 lipca 2022 r. zacznie działać prowadzony przez Ministra Finansów centralny rejestr umów. Jest to spełnienie postulatów wielu organizacji obywatelskich, zabiegających o stworzenie narzędzi umożliwiających wgląd w wydatki publiczne w sposób bardziej efektywny niż na podstawie obecnie obowiązujących przepisów o dostępie do informacji publicznej.

Obowiązkiem każdej jednostki sektora finansów publicznych będzie publikacja w centralnym rejestrze danych o wszystkich umowach o wartości przekraczającej 500 złotych. Konieczne będzie m.in. podanie daty i miejsca zawarcia umowy, okresu jej obowiązywania, stron umowy, przedmiotu umowy i jej wartości, zaś w przypadku zmiany, rozwiązania, odstąpienia czy wypowiedzenia umowy, zaktualizowanie danych zawartych w rejestrze.

Dla ułatwienia korzystania z rejestru będzie możliwość skorzystania z wyszukiwarki, za pomocą której każdy zainteresowany łatwo sprawdzi informacje o zawartych przez konkretny urząd czy instytucję umowach, w ramach których wydatkowane są środki publiczne.

Za umieszczenie danych w rejestrze odpowiedzialni będą kierownicy poszczególnych jednostek sektora finansów publicznych, zaś termin publikacji nie będzie mógł przekroczyć 14 dni. To z jednej strony duże wyzwanie organizacyjne dla administracji, z drugiej jednak powstanie możliwość łatwego porównania poziomu cen danych usług i sprawdzenia, czy wynagrodzenie proponowane przez potencjalnego wykonawcę nie odbiega od powszechnie przyjętych poziomów.

Niewykonanie obowiązku udostępnienia czy aktualizacji danych dotyczących zawartych umów może skutkować karą grzywny, ograniczenia wolności, a nawet pozbawienia wolności do lat 2.

W centralnym rejestrze nie będą publikowane informacje o umowach zawartych w wyniku rozstrzygnięcia zamówień lub konkursów, o których mowa w art. 12 ust. 1 ustawy Prawo zamówień publicznych. Ponadto przepisy przewidują ograniczenie co do obowiązku publikacji danych dotyczących umów, jeśli jest to uzasadnione np. ochroną tajemnicy przedsiębiorstwa. W tym zakresie nowa regulacja jest zbieżna z aktualnie obowiązującymi przepisami ustawy o dostępie do informacji publicznej.

Niewątpliwie nowe przepisy uchwalone w ramach tzw. ustawy antykorupcyjnej stanowią dużą zmianę w zakresie udostępniania informacji o wydatkach publicznych. Oprócz jednostek sektora finansów publicznych obejmą również partie polityczne, które zobowiązane będą do umieszczania w rejestrze informacji o zawartych umowach i prowadzenia rejestru wpłat środków finansowych na ich konta.