Postępowanie egzekucyjne a nowelizacja ustawy prawo restrukturyzacyjne

Projekt ustawy UC120 wprowadza istotne zmiany dotyczące ochrony dłużników przed egzekucją w ramach procesów restrukturyzacyjnych.

Jego celem jest harmonizacja zasad obowiązujących w różnego rodzaju postępowaniach restrukturyzacyjnych oraz wstrzymanie indywidualnych działań egzekucyjnych podczas negocjacji planu restrukturyzacji w restrukturyzacji zapobiegawczej, zgodnie z dyrektywą (UE) 2019/1023. Projekt ma również na celu skuteczną implementację wskazanej powyżej dyrektywy oraz zapewnienie spójności i skuteczności procesów restrukturyzacyjnych.

Kwestia relacji pomiędzy postępowaniem restrukturyzacyjnym a postępowaniami egzekucyjnymi jest uregulowana w odmienny sposób, w zależności od rodzaju postępowania restrukturyzacyjnego. Zgodnie z artykułem 259 ust. 1 ustawy z dnia 15 maja 2015 r. Prawo restrukturyzacyjne (dalej p. r.), w przypadku przyspieszonych postępowań układowych postępowania egzekucyjne zostają zawieszone z urzędu od chwili otwarcia takiegoż postępowania. Jednak ta regulacja odnosi się jedynie postępowań egzekucyjnych dotyczących wierzytelności objętych układem. Sędzia-komisarz ma również ograniczone uprawnienia w zakresie uchylenia zajęć wykonanych w toku egzekucji na wniosek dłużnika lub nadzorcy. Dodatkowo w trakcie przyspieszonego postępowania układowego nie jest możliwe wszczęcie nowego postępowania egzekucyjnego ani wykonanie postanowienia o zabezpieczeniu dotyczącego wierzytelności objętej układem.

Artykuł 260 p. r. reguluje niezależność postępowania egzekucyjnego dotyczącego zabezpieczeń rzeczowych w stosunku do toczącego się przyspieszonego postępowania układowego. W tym przypadku jedynie na wniosek dłużnika egzekucja może zostać zawieszona na okres maksymalnie trzech miesięcy, jeśli przedmiot zabezpieczenia jest niezbędny dla prowadzenia działalności gospodarczej przez dłużnika. Podobne regulacje dotyczące postępowania układowego znajdują się w artykułach 278 oraz 279 p. r.

Zdecydowanie bardziej rozległą ochronę przed egzekucją majątku dłużnika zapewnia postępowanie sanacyjne. Zgodnie z artykułem 312 p. r., zawieszenie postępowań egzekucyjnych w tym postępowaniu dotyczy nie tylko wierzytelności objętych układem z mocy prawa, ale także wszystkich pozostałych wierzytelności. Zakaz wszczynania egzekucji oraz możliwość uchylenia zajęć przez sędziego-komisarza nie zależą również od charakteru egzekwowanej wierzytelności, z wyjątkiem wierzytelności alimentacyjnych, o których mowa w artykule 312 ust. 5 p. r.

W przypadku postępowania o zatwierdzenie układu, w wariancie z obwieszczeniem o ustaleniu dnia układowego, stosuje się odpowiednie przepisy postępowania sanacyjnego dotyczące ochrony majątku dłużnika przed egzekucją. Jeśli brak jest wskazanego wyżej obwieszczenia, ochrona ta przysługuje na zasadach przyspieszonego postępowania układowego, lecz aktualizuje się dopiero w momencie sądowego zatwierdzenia układu i obowiązuje do dnia uprawomocnienia się postanowienia o zatwierdzeniu układu.

Zgodnie z projektem nowelizacji, planowane jest zniesienie przepisów art. 259, art. 260, art. 278, art. 279 i art. 312 p. r., a wprowadzenie nowych przepisów tj. art. 189a i 189b p. r., co ma na celu jednolite uregulowanie kwestii poruszanych w dotychczasowych przepisach we wszystkich rodzajach postępowań restrukturyzacyjnych.

Zasada aktualizacji ochrony przed egzekucją wchodzi w życie w momencie otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego, jednak na wniosek dłużnika zawarty we wniosku o otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego ochrona ta będzie mogła nastąpić wcześniej, czyli już od chwili obwieszczenia zarządzenia o wpisaniu wniosku restrukturyzacyjnego dłużnika do rejestru.

Najważniejszym aspektem objęcia wszystkich postępowań restrukturyzacyjnych jednolitymi zasadami ochrony przed egzekucją jest znaczne poszerzenie katalogu wierzytelności, które nie mogą być egzekwowane z majątku dłużnika objętego postępowaniem układowym lub przyspieszonym postępowaniem układowym. Artykuł 189a ust. 1-4 p. r. w zaproponowanym kształcie nie różnicuje wierzytelności pod względem objęcia lub nieobjęcia nimi układu i w zakresie udzielanej ochrony przypomina zasady obowiązujące obecnie w postępowaniu sanacyjnym. Zmiany zaproponowane przez projektodawcę dotyczą wierzytelności objętych układem na mocy prawa. Zamknięty katalog wyjątków przedstawiony w art. 1 ust. 5 dyrektywy 2019/1023/UE nakazuje państwom członkowskim objęcie ochroną przed egzekucją wszystkich pozostałych wierzytelności dłużnika, w przypadku otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego o charakterze zapobiegawczym. Po nowelizacji w okresie ochronnym egzekucyjne zaspokojenie się z przedmiotu zabezpieczenia wchodzącego w skład majątku dłużnika zostanie modelowo wykluczone, chociaż przewidziano pewne wyjątki.

Nowelizacja wprowadza pewną nowość w analizowanym zakresie, która polega na przyznaniu sędziemu-komisarzowi prawa do uchylenia zawieszenia postępowania egzekucyjnego (które automatycznie zachodzi wraz z otwarciem postępowania) w jednej z trzech sytuacji: gdy zawieszenie egzekucji powodowałoby powstanie rażącej szkody u najmniej jednego wierzyciela; gdy istnieje uzasadnione podejrzenie, że na zgromadzeniu wierzycieli nie zostanie podjęta uchwała w sprawie przyjęcia układu lub gdy sam dłużnik lub zarządca wystąpią z wnioskiem o unieważnienie zawieszenia. Projekt nowelizacji zakłada wprowadzenie wspólnych zasad dla wszystkich postępowań restrukturyzacyjnych i wyłącza możliwość zawieszenia postępowań egzekucyjnych dotyczących alimentów oraz rent z tytułu odszkodowania za chorobę, niezdolność do pracy, kalectwo lub śmierć, jak również z tytułu zamiany uprawnień objętych treścią prawa dożywocia (obecnie wynikające z art. 312 ust. 5 p. r.). Dodatkowo, wskazana lista wyłączeń zostanie rozszerzona o należności związane ze stosunkiem pracy.

Projektodawca przedkłada propozycję, iż okres ochronny będzie miał ograniczony czas trwania - zasadniczo będzie obowiązywał tylko przez 4 miesiące od dnia otwarcia postępowania układowego. Jednak na mocy decyzji sędziego-komisarza, na wniosek nadzorcy sądowego lub dłużnika, możliwe będzie przedłużenie tego okresu, ale nie więcej niż o łącznie 8 miesięcy lub ustalenie już przed otwarciem postępowania układowego na czas dłuższy niż 4 miesiące (ale nieprzekraczający 12 miesięcy) przez Sąd. Powyższe ograniczenia będą dotyczyć jedynie restrukturyzacji zapobiegawczej, z której projektodawca planuje wyłączyć postępowanie sanacyjne. We wskazanym powyżej postępowaniu także przewidziano ograniczenia czasowe dla przyznanej ochrony. Określono, że będzie ona trwała przez 12 miesięcy od dnia otwarcia postępowania sanacyjnego, z możliwością dalszego przedłużenia na mocy decyzji sędziego-komisarza. W tym przypadku Sąd będzie mógł również przed otwarciem postępowania sanacyjnego określić dłuższy okres ochrony niż domyślnie przewidziany przez ustawę.

Podsumowując, przyjęcie omawianych przepisów przyczyni się do harmonizacji regulacji dotyczących ochrony majątku dłużnika przed egzekucją. Ze względu na rozszerzenie zakresu tej ochrony w ramach restrukturyzacji zapobiegawczej może to mieć korzystny wpływ na skuteczność odpowiednich postępowań.