Czy zmiany kpc usprawnią postępowania sądowe prowadzone pomiędzy przedsiębiorcami ?

Nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego z 2023 r. wprowadza szereg zmian zarówno w przepisach postepowania rozpoznawczego, odwoławczego, jak i egzekucyjnego. Ich celem było wprowadzenie instrumentów pozwalających na sprawne zarządzanie postępowaniem cywilnym, a tym samym przyspieszenie prowadzonych postępowań.

Wśród istotnych zmian wskazać należy na:

• zmiany związane z usprawnieniem postepowania gospodarczego prowadzonego pomiędzy przedsiębiorcami,
• wprowadzenie dotąd nieistniejących regulacji dotyczących postępowania z udziałem konsumentów,
• zmodyfikowanie zarzutu potrącenia oraz
• możliwość objęcia jedną ugodą roszczeń nawet nieobjętych pozwem lub roszczeń rozpoznawanych w różnych postępowaniach sądowych, jednocześnie mając na uwadze przepisy dotyczące właściwości rzeczowej lub wyłącznej.

Wśród zmian są także zmiany istotne z punktu widzenia profesjonalnego pełnomocnika (m.in. adwokata czy radcy prawnego), reprezentującego strony w trakcie toczącego się procesu - mają one także charakter porządkujący, który ma usprawnić przebieg procesu. Nowelizacja zobowiązuje profesjonalnych pełnomocników procesowych do wskazania w piśmie procesowym wyraźne wyodrębnionych oświadczeń, twierdzeń i wniosków, w tym także wniosków dowodowych.

Jedną z kluczowych zmian mających znaczenie dla przedsiębiorców prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą w przypadku, gdy są stroną sądowego postępowania cywilnego, jest obowiązek zawiadomienia sądu o każdej zmianie adresu do doręczeń ujawnionego w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej.

Kolejne zmiany wprowadzone zostały w postępowaniu gospodarczym. Polegały one na doprecyzowaniu rodzaju spraw podlegających rozpoznaniu w postępowaniu gospodarczym, wymieniając wśród spraw gospodarczych sprawy dotyczące roszczeń z tytułu odpowiedzialności cywilnej w prostej spółce akcyjnej, a także sprawy z umów pozostających w ścisłym związku z procesem budowlanym lub w związku z wykonaniem robót budowlanych. Jednak najistotniejsze zmiany w przepisach o postępowaniu w sprawach gospodarczym związane są z wyeliminowaniem rozwiązań o pouczaniu stron, pouczaniu pełnomocnika oraz usunięciu wymogu podawania adresu poczty elektronicznej strony w pierwszym piśmie. Aktualnie pouczeń udziela się powodowi niezwłocznie po wniesieniu pozwu, a pozwanemu – równocześnie z doręczeniem odpisu pozwu. Jeżeli zachodzą przesłanki wydania nakazu zapłaty, pouczeń udziela się równocześnie z doręczeniem nakazu zapłaty.

Dalsza części zmian związana jest z wprowadzeniem dodatkowego postępowania - postępowania z udziałem konsumentów. Wprowadzone przepisy będą miały zastosowanie do spraw o roszczenia konsumenta przeciwko przedsiębiorcy oraz o roszczenia przedsiębiorcy przeciwko konsumentowi, o ile konsument ten jest stroną postępowania. Przepisy te będą miały zastosowanie także wtedy, gdy przedsiębiorca zaprzestał prowadzenia działalności gospodarczej. Stawiają one na uprzywilejowanej pozycji konsumentów, bowiem umożliwiają im wytoczenie powództwa w sprawach rozpoznawanych we wprowadzonym postępowaniu przed sądem właściwym dla ich miejsca zamieszkania. Wprowadzone zmiany nakładają na przedsiębiorców także obowiązek powoływania przez przedsiębiorcę będącego powodem wszystkich twierdzeń i dowodów w pozwie, będącego zaś pozwanym – w odpowiedzi na pozew, w terminie wyznaczonym przez przewodniczącego, nie krótszym niż tydzień, z możliwością wyznaczenia innego terminu w zależności od okoliczności sprawy. Konsekwencją powołania twierdzeń i dowodów z naruszeniem wskazanych powyżej reguł będzie ich pominięcie, chyba że strona będąca przedsiębiorcą uprawdopodobni, że ich powołanie nie było możliwe albo potrzeba ich powołania wynikła później. Wprowadzone przepisy obowiązujące w sporze przedsiębiorców z konsumentami nakładają na przedsiębiorców możliwość obciążenia przedsiębiorcy kosztami procesu w całości lub w części, a nawet podwyższenia ich maksymalnie dwukrotnie, w sytuacji, gdy zaniechali oni próby dobrowolnego rozwiązania sporu, uchylili się od udziału w niej lub uczestniczyli w niej w złej wierze, co doprowadziło do zbędnego wytoczenia powództwa lub wadliwego określenia przedmiotu sprawy.

Zmiany przepisów dają także możliwość objęcia ugodą kilku prowadzonych spraw. Ugodowe rozwiązanie sporu może przyczynić się nie tylko do usprawnienia i szybszego zakończenia toczonych się postępowań sądowych, ale także do rozwoju dalszej współpracy pomiędzy pozostającymi w sporze przedsiębiorcami. Możliwość prowadzenia dalszej współpracy pomiędzy stronami nabiera szczególnego znaczenia w przypadku, gdy przedsiębiorcy prowadzą stałą współpracę gospodarczą, a w związku z prowadzonymi procesami, występując w roli pozwanego, mogą podnieść zarzut potrącenia. Po zmianie treści przepisu art. 2031 k.p.c., możliwość podniesienia zarzutu potrącenia ograniczona została do wierzytelności pozwanego z tego samego stosunku prawnego co wierzytelność dochodzona przez powoda, chyba że wierzytelność ta jest niesporna, stwierdzona prawomocnym orzeczeniem sądu, orzeczeniem sądu polubownego, ugodą zawartą przed sądem albo sądem polubownym, zatwierdzoną przez sąd ugodą zawartą przed mediatorem lub uprawdopodobniona dokumentem potwierdzającym jej uznanie przez powoda, ponadto, o zwrot spełnionego świadczenia przysługująca jednemu z dłużników solidarnych wobec pozostałych współdłużników. Jak wskazano w uzasadnieniu do nowelizacji przepisów, zasadniczym celem zmian dotyczących zarzutu potrącenia jest bowiem przeciwdziałanie sytuacjom, w których zarzut potrącenia jest niejako „fabrykowany” na potrzeby procesu i nie znajduje on oparcia w rzeczywistych uprawnieniach o charakterze materialnoprawnym. W takich przypadkach zarzut ten służy jedynie wydłużeniu postępowania.

Wprowadzone zmiany mają na celu usprawnienie procesów sądowych zarówno pod względem merytorycznym, jak i organizacyjnym. W założeniu ustawodawcy zmierzają one do uproszczenia obowiązujących procedur, co ma przełożyć się na zmniejszenie obciążenia sądów pracą i skrócenie czasu trwania postępowań. W praktyce okazuje się jednak, że liczne zmiany w procedurze cywilnej wprowadzane w ostatnich latach przyczyniają się często do powstania dodatkowych komplikacji i utrudnień związanych z interpretacją nowych przepisów przez sądy, co w konsekwencji nie przekłada się na skrócenie czy uproszczenie spraw sądowych.