Brak wystawienia faktury VAT a odpowiedzialność cywilna

22.09.2022 | PRAWO CYWILNE

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 9 września 2021 r. (sygn. akt III CSKP 40/21) stwierdził, iż brak wystawienia faktury VAT przez podmiot obowiązany do jej wystawienia jest czynem niedozwolonym, o którym mowa w art. 415 k.c., jeżeli jego kontrahent - podatnik podatku VAT poniósł szkodę, wynikającą z niemożliwości skorzystania z należnego odliczenia podatku.

W wyniku zebranego materiału dowodowego Sąd Okręgowy ustalił, iż Pozwany jako podwykonawca, na mocy łączącej strony umowy wykonywał na rzecz Powoda, który był bezpośrednim wykonawcą, część prac o charakterze renowacyjnym. Przed przystąpieniem do prac Strony nie ustaliły wynagrodzenia należnego Pozwanemu. W następstwie bezskutecznych negocjacji Pozwany wystawił Powodowi fakturę VAT. Powód nie przyjął faktury z uwagi na rozbieżności, które nie odwzorowywały wykonanych przez niego prac. Niedługo po wykonywanych pracach Pozwany zakończył prowadzenie działalności gospodarczej.

Na skutek braku uiszczenia zapłaty za wykonywane prace renowacyjne, Pozwany wniósł do sądu pozew przeciwko Powodowi o zapłatę kwoty wynikającej z wystawionej faktury. Wydany nakaz zapłaty w wyniku niezłożenia sprzeciwu uprawomocnił się, dając podstawę do prowadzenia postępowania egzekucyjnego.

W toku prowadzonej egzekucji strony postanowiły zawrzeć ugodę, w wyniku której Powód zobowiązał się do zapłaty na rzecz Pozwanego należności w wysokości niższej, niż określona w nakazie zapłaty, wyczerpując tym samym wzajemne roszczenia.

Powód, po dokonanej zapłacie domagał się od Pozwanego wystawienia faktury VAT, podnosząc iż jej brak naraża go na szkodę, wynikającą z braku możliwości odliczenia podatku VAT.

Sąd Okręgowy zważył, iż na Pozwanym nie ciążył obowiązek wystawienia faktury VAT, zdanie to podzielił także Sąd Apelacyjny, podnosząc, iż nie było podstaw wynikających z odpowiedzialności konraktowej, ani tym bardziej deliktowej ze względu na brak możliwości przypisania bezprawności czynu.

Skarga kasacyjna została wniesiona przez Powoda, zarzucając naruszenie prawa materialnego, a konkretnie – art. 415 kodeksu cywilnego w związku z przepisami rozporządzenia Ministra Finansów z 28.3.2011 r. w sprawie zwrotu podatku niektórym podatnikom, wystawiania faktur, sposobu ich przechowywania oraz listy towarów i usług, do których nie mają zastosowania zwolnienia z podatku od towarów i usług.

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu skargi kasacyjnej uchylił wyrok Sądu Apelacyjnego i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania podnosząc, iż brak wystawienia faktury VAT przez podmiot obowiązany do jej wystawienia jest czynem niedozwolonym, jeżeli jego kontrahent, podatnik podatku VAT poniósł szkodę, wynikającą z niemożliwości skorzystania z należnego odliczenia podatku. Sąd podkreślił, że na Pozwanym ciążył obowiązek przechowywania faktury VAT do momentu przedawnienia zobowiązania podatkowego, tym samym jego zachowanie, na mocy art. 415 k.c. było bezprawne.

Stanowisko Sądu Najwyższego podkreśla istniejący w orzecznictwie pogląd, na temat tego, iż szkoda w ramach odpowiedzialności z tytułu czynu niedozwolonego może zostać wywołana brakiem wystawienia faktury VAT, ponieważ uniemożliwia ona skorzystanie z uprawnienia do odliczenia podatku.

To, co istotne pod kątem istnienia odpowiedzialności w omawianym przypadku, to konieczność ustalenia, czy obowiązek wystawienia faktury VAT, a później jej przechowywania rzeczywiście istniał, tj. czy podmiot był obowiązany do przechowywania dokumentu księgowego do czasu przedawnienia zobowiązania podatkowego. Jeśli tak – można wówczas mówić o odpowiedzialności z tytułu czynu niedozwolonego.

Sąd zwrócił także uwagę, że istotne w ocenie całokształtu czynu jest zachowanie osoby poszkodowanej, a konkretnie, czy dążyła ona do zmniejszenia rozmiarów szkody, a więc do skorzystania z należnego jej odliczenia podatku, ma to bowiem wpływ na ocenę wysokości poniesionej szkody.