Bieg terminu przedawnienia roszczeń przedsiębiorcy

21.11.2022 | PRAWO CYWILNE

Każde roszczenie cywilnoprawne ulega przedawnieniu. Co do zasady, termin przedawnienia roszczenia przeciwko konsumentowi wynosi trzy lata i upływa w ostatnim dniu roku kalendarzowego. W praktyce jednak stosowanie tej reguły budzi szereg wątpliwości.

Wraz z upływem terminu przedawnienia roszczenia nie można żądać przymusowej egzekucji świadczenia. W takiej sytuacji wierzyciel może liczyć jedynie na dobrą wolę dłużnika co do wywiązania się ze zobowiązania. Powyższe odnosi się również do roszczeń przysługujących przedsiębiorcy przeciwko konsumentowi.

Zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego, a także innych ustaw, termin przedawnienia roszczeń cywilnoprawnych może zostać określony w dwojaki sposób. W pierwszym znajdują zastosowanie ogólne terminy określone w art. 118 k.c., w drugim zaś te, które zostały przewidziane w przepisach szczególnych, dla poszczególnych rodzajów zobowiązań. Wskazać należy również, iż zgodnie z art. 119 k.c., terminy przedawnienia nie mogą być skracane ani przedłużane przez czynność prawną. Oznacza to, że strony umowy nie mogą modyfikować powyższych terminów.

Jak stanowi przepis art. 118 Kodeksu cywilnego, termin przedawnienia wynosi sześć lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej trzy lata, a więc roszczenia przedsiębiorcy przeciwko konsumentowi jak np. w sprawach o zapłatę za świadczone usługi - przedawnią się po upływie trzech lat. Powyższa zasada ma zastosowanie, jeśli roszczenia te będą funkcjonalnie powiązane z prowadzeniem działalności gospodarczej - co potwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z 14 listopada 2019 roku, sygn. akt IV CSK 453/18, w którym wskazał również, iż kolejne zdarzenia, takie jak np. utrata statusu przedsiębiorcy w wyniku upadłości bądź likwidacji, nie mają znaczenia dla biegu terminu przedawnienia oraz jego długości.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami, bieg terminu przedawnienia kończy się ostatniego dnia roku kalendarzowego. Zasada ta nie ma zastosowania jedynie do terminów przedawnienia krótszych niż dwa lata. W związku z powyższym, strony nie muszą dokładnie obliczać kiedy nastąpi koniec terminu przedawnienia; powinny ustalić jedynie rok, w którym ten termin upłynie.

Opisywana regulacja obowiązuje od dnia wejścia w życie noweli Kodeksu cywilnego z 13 kwietnia 2018 r., tj. od 9 lipca ww. roku. Kiedy zatem upłynie termin przedawnienia roszczenia przeciwko konsumentowi, który biegł już w momencie wejścia w życie nowych przepisów?

Jak stanowi przepis art. 5 ust. 1 wspomnianej noweli Kodeksu cywilnego, wskazane w niej terminy przedawnienia stosuje się także do roszczeń powstałych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy i w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych. W związku z powyższym, jeżeli termin roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi biegł w dniu zmiany stanu prawnego, to również przedawni się w ostatnim dniu roku kalendarzowego. Stanowisko to potwierdził Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 13 maja 2022 roku, sygn. akt III CZP 46/22.

Wraz z upływem terminu przedawnienia roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi wygasa możliwości żądania jego zaspokojenia – stanowi o tym przepis art. 117 ust. 2(1) k.c. Jednak ustawodawca przyznał Sądowi prawo do nieuwzględnienia upływu terminu przedawnienia tego rodzaju roszczenia. Zgodnie ze wskazaną powyżej regulacją, w wyjątkowych przypadkach Sąd może, po rozważeniu interesów stron, nie uwzględnić upływu terminu przedawnienia roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi, jeżeli wymagają tego względy słuszności. Sąd rozpatrując sprawę weźmie pod uwagę przede wszystkim:

długość terminu przedawnienia;
długość okresu od upływu terminu przedawnienia do chwili dochodzenia roszczenia;
charakter okoliczności, które spowodowały niedochodzenie roszczenia przez uprawnionego, w tym wpływ zachowania zobowiązanego na opóźnienie uprawnionego w dochodzeniu roszczenia.

Podsumowując, z przedstawionej powyżej regulacji wynika, że Sąd ma dużą swobodę przy podejmowaniu decyzji o nieuwzględnieniu upływu terminu przedawnienia roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi.