Roszczenia w zakresie dóbr osobistych osób prawnych

Sąd Najwyższy w uchwale ogłoszonej w dniu 03.10.2023 r. w sprawie o sygn. III CZP 22/23 potwierdził, że osoba prawna ma prawo żądać odszkodowania za naruszenie dóbr osobistych przez osobę prywatną, która opublikowała swoją opinię w Internecie.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku, który zwrócił się do SN z pytaniem prawnym, prezentował odmienne stanowisko, mając na uwadze wcześniejsze sprzeczne orzecznictwo dotyczące odpowiedzi na pytanie, czy osoba prawna może żądać od osoby naruszającej jej dobra osobiste odszkodowania z powodu poniesionej krzywdy związanej z naruszeniem dóbr osobistych.

W sprawie przekazanej do SN przez Sąd Apelacyjny w Gdańsku konflikt rozpoczął się od negatywnej opinii umieszczonej na platformie Google Maps przez niezadowolonego użytkownika, który skrytykował firmę oraz jej produkty, zwłaszcza pompy ciepła. Firma postanowiła domagać się przeprosin, usunięcia opinii i uzyskania 22 tys. zł zadośćuczynienia za doznaną krzywdę.

W wyroku z 26 maja 2022 r. Sąd Okręgowy w Gdańsku zdecydowanie poparł żądania spółki, przyznając jej 5 tys. zł zadośćuczynienia na podstawie art. 448 kodeksu cywilnego za doznaną krzywdę.

Pozwany klient złożył apelację od tego wyroku, a Sąd Apelacyjny w Gdańsku w sprawie o sygn. I AGa 196/22 wyraził poważne wątpliwości czy przyznawanie zadośćuczynienia na rzecz osoby prawnej jest zgodne z obowiązującym prawem. W myśl art. 448 kodeksu cywilnego, który reguluje zadośćuczynienie za naruszenie dóbr osobistych, sąd może przyznać osobie, której dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią kwotę zadośćuczynienia pieniężnego za poniesioną krzywdę. Jednakże, jak zaznaczył sąd drugiej instancji w wyżej opisanej sprawie, spółka nie doświadcza krzywdy w postaci cierpienia psychicznego ani fizycznego, co sprawia, że te przepisy nie są zastosowalne do podmiotów prawnych.

We wcześniejszej uchwale z 09.11.2017 r. (III CZP 43/17) Sąd Najwyższy potwierdził, że system ochrony dóbr osobistych osób fizycznych stanowi podstawę do ochrony analogicznych interesów osób prawnych, co legitymuje stosowanie artykułu 445 par. 3 kodeksu cywilnego do wszelkich roszczeń o zadośćuczynienie pieniężne za naruszenie dóbr osobistych, włącznie z przypadkami dotyczącymi osób prawnych. Sąd Apelacyjny w Gdańsku, który zadał pytanie w sprawie I AGa 196/22, opowiedział się jednak za odmiennym stanowiskiem, wyrażonym przez Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z 28 września 1999 r. (I ACa 464/99), kwestionując prawo osób prawnych do żądania zadośćuczynienia pieniężnego.

W wymienionej na wstępie uchwale z dnia 3 października 2023 r. SN potwierdził, że przepis art. 448 KC stosuje się odpowiednio do osób prawnych (art. 43 KC), a zatem osoby prawne dochodzące roszczeń z tytułu naruszenia dóbr osobistych mogą domagać się również zadośćuczynienia. Powyższe stanowisko jest uzasadnione, ponieważ niezależnie od tego, że osoby prawne z natury rzeczy nie mogą odczuwać krzywdy tak, jak ma to miejsce w przypadku osób fizycznych, to za przyznaniem im prawa do zadośćuczynienia przemawia niewątpliwie funkcja kompensacyjna i prewencyjno-wychowawcza tej instytucji.