Przychód po stronie dłużnika a zarzut przedawnienia

Zgodnie z art. 11 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (PIT) przychodami są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń. W związku z tym przepisem na gruncie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych powstała wątpliwość, dotycząca konieczności oraz momentu zaliczenia do przychodów oraz w konsekwencji opodatkowania wartości środków uzyskanych przez podatnika z tytułu przedawnienia się jego zobowiązania cywilnoprawnego.
 

Do tej pory Sądy Administracyjne jednoznacznie wskazywały, iż po stronie dłużnika przedawnionego zobowiązania nie występuje żadne przysporzenie majątkowe. Podniesienie zarzutu przedawnienia oznacza, iż dłużnik nie będzie zmuszony do wykonania swojego świadczenia, ale w takim przypadku nie wystąpi zmniejszenie pasywów, zwolnienie z długu czy umorzenie zobowiązania. Dłużnik nadal jest obowiązany do spełnienia świadczenia, zaś jeśli go nie spełnia, to postępuje wbrew obowiązkowi prawnemu, co jednak nie powoduje, że przedmiot świadczenia wchodzi definitywnie do jej majątku (Wyrok NSA z dnia  02.02.2022 r., II FSK 1256/19).

Do innego wniosku doszedł jednak Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 5 lipca 2022 r., sygn. akt: II FSK 3025/19. Przedmiotem rozstrzygnięcia była indywidualna interpretacja Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej, w której Bank jako podmiot uprawniony do udzielania kredytów na rzecz klientów będących m.in. osobami fizycznymi nieprowadzącymi działalności gospodarczej wskazał, że jego działalność  obarczona jest ryzykiem zakładającym, iż wierzytelności z tytułu udzielonych kredytów nie będą spłacane regularnie przez klientów na rzecz Banku. W związku z tym może wystąpić sytuacja, w której dojdzie do przedawnienia roszczenia Banku wobec dłużnika. Wnioskodawca zapytał więc organ, czy obowiązek podatkowy kredytobiorców nieprowadzących działalności gospodarczej powstaje w dacie, w której dłużnik po upływie okresu przedawnienia podniesie zarzut przedawnienia roszczenia?

Organ podatkowy w niniejszej sprawie wskazał, że przychód po stronie dłużnika z tytułu przedawnionego zobowiązania powstaje w momencie upływu terminu przedawnienia, a nie w dacie, w której dłużnik po upływie okresu przedawnienia podniesie zarzut przedawnienia roszczenia na podstawie art. 117 § 2 kodeksu cywilnego (KC) Z uwagi na takie stanowisko podatnik wywiódł skargę do WSA, który w wyroku z dnia 27.05.2019 r., sygn. akt: III SA/Wa 2072/18, wskazał, iż upływ terminu przedawnienia niczego w sytuacji materialnej dłużnika nie zmienia. Przychód po stronie dłużnika zaistnieje dopiero w momencie powołania się dłużnika na zarzut przedawnienia. Dopiero wówczas wierzyciel straci możliwość żądania ochrony ze strony aparatu państwowego, zaś dłużnik zyskuje realną możliwość uchylenia się od zaspokojenia roszczenia. Stanowisko to podtrzymał NSA w ww. wyroku, gdzie potwierdził stanowisko banku, zgodnie z którym przychód powstanie z chwilą powołania się dłużnika na zarzut przedawnienia.

W związku z powyższym podkreśla się, iż takie rozbieżności w orzecznictwie Sądów Administracyjnych powinny być rozwiązane na poziomie uchwały NSA. Do momentu jej wydania podatnik będzie bowiem pozostawał w niepewności co do swojej sytuacji prawnej, a w rezultacie  zmuszony zostanie do jej zabezpieczenia interpretacją indywidualną.

Kontakt

Wiktor Wójcik / w.wojcik@axelo.pl