Przekazanie darowizny a skorzystanie przez obdarowanego ze zwolnienia

Zgodnie z art. 4a ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn -  zwolnione od podatku jest nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jeżeli przedmiotem nabycia tytułem darowizny lub polecenia darczyńcy są środki pieniężne a wartość majątku nabytego łącznie od tej samej osoby w okresie 5 lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, doliczona do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych, przekracza kwotę określoną w art. 9 ust. 1 pkt 1 oraz ich otrzymanie zostanie udokumentowane dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek, inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym.

Do tej pory brak było jednak jednolitego stanowiska organów i sądów, jak należy rozumieć wymóg udokumentowania otrzymania darowizny dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy. Zdarzało się bowiem, że darczyńca przekazywał  obdarowanemu  gotówkę, a ten sam wpłacał pieniądze na swój rachunek.

W związku z wątpliwościami w tym zakresie,  Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił się w tej sprawie z pytaniem prawnym do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Jego zdaniem, w świetle przepisów, obdarowany, aby moc skorzystać ze zwolnienia, może sam wpłacić środki otrzymane od darczyńcy na swoje konto. Wskazał, iż mimo rozbieżności w orzecznictwie, dotychczas przeważała w sądach wykładnia korzystniejsza dla podatników a sady administracyjne potwierdzały możliwość zwolnienia z podatku wpłat gotówkowych dokonanych przez obdarowanego na swoje własne konto, tak np. NSA w wyroku z dnia 11 grudnia 2019 r., sygn. akt II FSK 3954/17 czy w wyroku z dnia 11 kwietnia 2019 r., sygn. akt. II FSK 1470/17.

Odmienne stanowisko zaprezentował jednak Naczelny Sąd Administracyjny w uchwale z dnia 20 marca 2023 r., sygn. akt III FPS 3/22. Jednoznacznie wskazał, że aby obdarowany mógł skorzystać ze zwolnienia, konieczne jest aby to darczyńca dokonał wpłaty na konto obdarowanego. Zdaniem Sądu, takie działanie zapewnia jednoznaczną identyfikację stron umowy darowizny oraz szczelność systemu podatkowego i uniemożliwienie wprowadzania do obiegu środków pieniężnych niewiadomego pochodzenia. Zatem, z podjętej przez NSA uchwały wynika, że warunkiem zwolnienia z podatku od spadków i darowizn jest dowód, który dokumentuje wpłatę przez darczyńcę na konto obdarowanego, a nie wpłatę przez obdarowanego na własną rzecz w imieniu darczyńcy.

Takiego zdania jest również Ministerstwo Finansów, bowiem warunki narzucone przepisami nie są zbyt uciążliwe w stosunku do korzyści, które może otrzymać obdarowany tj. możliwości skorzystania ze zwolnienia bez względu na wysokość otrzymanej darowizny. Jakiekolwiek zmiany w tym zakresie powinny zostać poprzedzone pogłębiona analizą, głównie pod kątem możliwości powstania licznych nadużyć podatkowych.