Forma przekazania darowizny - RPO zwrócił się do NSA o uchwałę

W związku z tym, iż stanowisko fiskusa oraz sądów administracyjnych w zakresie prawidłowej formy udokumentowania darowizny jest rozbieżne, RPO zwrócił się do NSA o wydanie uchwały, która pozwoli na interpretację art. 4a ust 1 pkt 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn (tj. Dz.U. z 2021 r. poz. 1043). Uchwała NSA ma skonkretyzować stanowiska organów i zminimalizować ryzyko powstania wątpliwości interpretacyjnych przepisów.

Wątpliwości wykształciły się w odniesieniu do formy przekazania darowizny, którą zwalnia się z podatku tj. otrzymaną od małżonka, wstępnych, pasierba, rodzeństwa, ojczyma czy macochę. Obecnie panują dwa przeciwstawne poglądy. Sądy dopuszczają możliwość wpłaty gotówki na rachunek obdarowanego, jednakże różnice dotyczą tego, kto jest do tej wpłaty uprawniony.

Pierwszy z nich opiera się na tym, iż należy dokumentować dokonanie wpłaty lub przelewu środków pieniężnych przez darczyńcę na konto obdarowanego, a nie wpłatę lub przelew obdarowanego na własną rzecz w imieniu darczyńcy. Stanowisko Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej potwierdził w wyroku z dnia 26 lutego 2020 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny (sygn. akt I SA/Gl 1000/19). Orzekł, że osobiste wręczenie przez dziadka na rzecz wnuka (do jego rąk) gotówki, a następnie wpłacenie jej przez obdarowanego na swój rachunek bankowy nie spełnia normatywnych wymogów zwolnienia przewidzianego w art. 4a ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn.  Swoją tezę sąd argumentował tym, iż interpretując przepisy należy kierować się nie tylko celem prorodzinnym, lecz głównie zapewnieniem bezpieczeństwa obrotu prawnego i szczelności systemu podatkowego.

Natomiast RPO zwrócił uwagę na to, że istnieje też druga linia orzecznicza, która  jest stanowiskiem dominującym. Sądy bowiem dopuszczają możliwość skorzystania ze zwolnienia dla osób najbliższych, gdy darowizna przekazana jest w gotówce, a pieniądze następnie zostaną przez obdarowanego wpłacone na swój rachunek bankowy. Istotne jest jedynie, aby nie istniały wątpliwości co do tego, iż darowizna faktycznie miała miejsce. Powyższe potwierdzają między innymi wyroki NSA: z dnia 11 lipca 2019 r. sygn. akt II FSK 2620/17, z dnia 11 grudnia 2019 r. sygn. akt II FSK 3954/17, a także stanowisko Wojewódzkich Sądów Administracyjnych: wyrok WSA w Krakowie z dnia 4 października 2019 r. sygn. akt I SA/Kr 905/19, czy wyrok WSA w Gliwicach z dnia 14 kwietnia 2022 r., sygn. akt SA/Gl 1684/21.

Zdaniem Rzecznika nie sposób zgodzić się z zawężającą wykładnią  art. 4a ust. 1 pkt 2 ustawy o podatków od spadków i darowizn prezentowaną przez niektóre sądy administracyjne, a także organy podatkowe. Nałożenie ciężaru podatkowego na obywateli, wyłącznie z uwagi na formę przekazania środków pieniężnych będących przedmiotem umowy darowizny między osobami najbliższymi, w sytuacji gdy zawarta czynność prawna nie budzi wątpliwości, stanowi nieuzasadniony rygor i tym samym może naruszać dopuszczalne granice ograniczenia prawa własności podatników. Zwrócił również uwagę, iż z art. 4a ust. 1 pkt 2 ustawy o podatków od spadków i darowizn nie wynika, ani forma dowodu  przekazania środków pieniężnych, ani też sam sposób przekazania tych środków. Może to być więc zarówno forma transakcji bezgotówkowej, jak i gotówkowej z późniejszą wpłatą na rachunek obdarowanego. Dlatego też, w ocenie Rzecznika, jeżeli zawarcie umowy darowizny nie budzi wątpliwości, za wystarczające do skorzystania ze zwolnienia podatkowego dla osób najbliższych należy uznać dokonanie wpłaty środków pieniężnych przez obdarowanego na własną rzecz w imieniu darczyńcy.

W związku z powyższym, w najbliższym czasie należy się spodziewać uchwały NSA, która rozwieje wątpliwości w przedmiotowym zakresie.