Szef KAS ostrzeże przed znikającym podatnikiem

Od kilku miesięcy, za sprawą oczekującej na implementację Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z dnia 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii, pojęcie „sygnalisty” jest odmieniane przez wszystkie przypadki. Grudniowy termin na wdrożenie stosownych regulacji powoduje bowiem, że podmioty z sektora publicznego i prywatnego rozpoczęły już przygotowania do wdrożenia specjalnych procedur.

Jak się jednak okazuje, nie tylko regulacje unijne powodują, że pojęcie sygnalisty coraz częściej pojawia się w obrocie prawno – gospodarczym. Rolę sygnalisty, choć w rozumieniu innym niż wynika ono ze wspomnianej uprzednio Dyrektywy unijnej, przypisuje się bowiem także Szefowi Krajowej Administracji Skarbowej.  Wszystko to za sprawą pomysłu, który Ministerstwo Finansów przedstawiło w projekcie Polskiego Ładu, a który dotyczy ostrzegania przedsiębiorców przez Szefa KAS, przed nieświadomym udziałem w oszustwach VAT.

Czego ma dotyczyć zmiana?

Zgodnie z projektowanym art. 15a ustawy z dnia 16 listopada 2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej, Szef KAS będzie mógł podejmować działania informujące podatnika o ryzyku występowania w obrocie towarami lub usługami dostarczanymi do podatnika lub kontrahenta tego podatnika co najmniej jednego dostawcy, który może pełnić rolę znikającego podatnika, bez ryzyka naruszenia przepisów o tajemnicy skarbowej.

Jak wynika z ust. 2 powołanego przepisu znikający podatnik ma oznaczać podmiot zarejestrowany jako podatnik dla celów podatku od towarów i usług, który z potencjalnym zamiarem oszustwa nabywa towary lub usługi, bądź symuluje ich nabywanie i zbywa je jako opodatkowane podatkiem od towarów i usług, nie wpłacając podatku od towarów i usług do właściwego urzędu skarbowego.

Jakie mogą być konsekwencje nowelizacji?

Proponowane rozwiązanie ma umożliwić, bądź ułatwić podatnikom zapobieganie i zwalczanie oszustw, których celem jest wyłudzenie podatku (tzw. transakcji karuzelowych). Propozycja przewiduje, że Szef KAS będzie przekazywał podatnikom informacje w formie listu, w którym wskazane będą dane podmiotu, uznanego przez organy podatkowe za znikającego podatnika. Co istotne, Szef KAS będzie mógł informować podatników nie tylko o tym, że ich bezpośredni kontrahent może być znikającym podatnikiem, ale również, że na wcześniejszych etapach obrotu towarami wystąpił taki podmiot, o którego istnieniu ani podatnik ani też np. jego bezpośredni dostawca nie wiedzieli (a wręcz nie mogli wiedzieć z uwagi na tajemnicę handlową).

Z perspektywy przeciwdziałania oszustwom podatkowym, w tym z perspektywy potencjalnej możliwości uniknięcia przez podatnika udziału w podejrzanej transakcji lub zapobiegnięcia jej skutkom, wysyłanie przez organy podatkowe ostrzeżeń przed konkretnymi, wątpliwymi uczestnikami łańcucha transakcyjnego, wydaje się rozwiązaniem pożądanym zwłaszcza, że jest ono już znane w innych krajach europejskich i rekomendowane przez Komisję Europejską.

Trzeba mieć jednak na względzie, że nieprecyzyjne przepisy i nieostre definicje, mogą prowadzić do nadużyć, a tym samym do postawienia niektórych przedsiębiorców w bardzo niekorzystnym świetle.

Wydaje się bowiem, że chociaż nowelizacja nie przewiduje wytycznych co do tego, jak powinien postąpić podatnik otrzymujący od Szefa KAS ostrzeżenie, to uzyskanie przez podatnika informacji, że jego bezpośredni kontrahent może być znikającym podatnikiem będzie prowadzić od ochłodzenia, a nawet zerwania relacji gospodarczych. W konsekwencji, „podejrzany” podatnik może być wyeliminowany z rynku mimo tego, że wnioski wyprowadzone przez Szefa KAS nie będą prawidłowe.

Pomyłka bez szczególnego trybu odszkodowawczego

Powyższe jest o tyle istotne, że póki co przepisy nie przewidują, by za pomyłkę Szefa KAS (który przecież będzie działał w oparciu o wyniki swoich analiz, niekiedy bez stuprocentowej pewności co do ich prawidłowości), podatnikowi podejrzanemu o bycie „znikającym” miało przysługiwać szczególne odszkodowanie. Wydaje się zaś, że potencjalne straty, które będzie mógł ponieść taki podatnik, mogą być znaczne.
Co więcej, nawet jeśli dochodzenie odszkodowania będzie dopuszczalne na zasadach ogólnych, to wydaje się, że jego uzyskanie może nastręczać trudności. Należy bowiem przypuszczać, że Szef KAS będzie bronił swojego stanowiska wskazując, że w momencie wysyłania ostrzeżenia istniało uzasadnione przekonanie, iż chodzi o firmę zamieszaną w wyłudzenia VAT.

Podatnik bez zwolnienia z należytej staranności

Podatnicy muszą być przy tym świadomi także faktu, że brak ostrzeżenia od Szefa KAS nie będzie zwalniał od obowiązku dochowania należytej staranności. Oznacza to, że każdego kontrahenta, który nie został wytypowany przez Szefa KAS jako potencjalnie „znikający”, trzeba będzie nadal weryfikować. Nie jest przy tym jasne, jakiego rodzaju działań będzie wymagać się od podatnika, który otrzyma informację od Szefa KAS o „znikającym podatniku”. Jak postąpić w odniesieniu do bezpośredniego kontrahenta, który przez lata zbudował wiarygodność, a dodatkowo jest naszym kluczowym dostawcą? Jakie działania podjąć w sytuacji, gdy podatnik uzyska informację o tym, że podejrzany „znikający podatnik” to kolejne ogniwo łańcucha transakcyjnego, które podatnikowi otrzymującemu ostrzeżenie nie jest znane. Czy w takim przypadku podatnik będzie musiał zażądać od swojego bezpośredniego dostawcy udowodnienia, że nabywany towar nie pochodzi od nieuczciwego przedsiębiorcy?

Ustawodawca ani w treści projektowanych przepisów ani w uzasadnieniu do projektu na tego typu pytania nie udziela odpowiedzi. Wydaje się jednak, że projektowana nowelizacja, zmusi przedsiębiorców do aktualizacji swoich procedur dotyczących weryfikacji kontrahentów i wdrożenia do nich rozwiązań, które będą przewidywały reakcje na tego rodzaju ostrzeżenia, spójne z projektowanymi zmianami.

Kontakt:

Katarzyna Matyja, adwokat / E: k.matyja@axelo.pl