Kolejne obostrzenia w regulacjach sankcyjnych

Ustawodawca krajowy i unijny nie wstrzymują prac w celu ograniczenia możliwości prowadzenia przez Rosję wojny przeciwko Ukrainie.

W dniu 16 grudnia 2024 r. Rada UE przyjęła 15 pakiet środków gospodarczych i indywidualnych, których celem jest przeciwdziałanie obchodzeniu sankcji UE poprzez uderzenie w „tajemną flotę Putina” oraz osłabienie rosyjskiego kompleksu militarno-przemysłowego.

Rada uzgodniła pakiet 84 wpisów, obejmujących 54 osoby i 30 podmiotów odpowiedzialnych za działania podważające lub zagrażające integralności terytorialnej, suwerenności i niepodległości Ukrainy.

W zakresie sankcji wobec osób fizycznych Unia Europejska nałożyła środki na jednostkę wojskową odpowiedzialną za atak na szpital dziecięcy Ochmadyt w Kijowie, na wyższą kadrę zarządzającą czołowych firm sektora energetycznego, osoby odpowiedzialne za deportację dzieci, propagandę i obchodzenie przepisów, a także na ministra obrony i zastępcę szefa Sztabu Generalnego Koreańskiej Republiki Ludowo-Demokratycznej. W odniesieniu do podmiotów, sankcje dotknęły przede wszystkim rosyjskie firmy zbrojeniowe oraz przedsiębiorstwa żeglugowe odpowiedzialne za transport ropy naftowej i produktów naftowych drogą morską. Rada nałożyła również restrykcje na zakład chemiczny oraz cywilne rosyjskie linie lotnicze, które odgrywają kluczową rolę w zapewnieniu wsparcia logistycznego dla rosyjskiej armii.

Po raz pierwszy pełnoprawne sankcje (obejmujące zakaz podróżowania, zamrożenie aktywów oraz zakaz udostępniania zasobów gospodarczych) objęły chińskie podmioty dostarczające komponenty dronów i elementy mikroelektroniczne wykorzystywane w rosyjskiej agresji przeciwko Ukrainie.

Rada dodała również 32 nowe podmioty do listy podmiotów bezpośrednio wspierających rosyjski kompleks militarno-przemysłowy w jego wojnie agresywnej przeciwko Ukrainie. Niektóre z tych podmiotów znajdują się w krajach trzecich takich jak Chiny, Indie, Iran, Serbia i Zjednoczone Emiraty Arabskie.

W celu zapewnienia większej ochrony europejskim firmom przed sporami sądowymi z rosyjskimi odpowiednikami, Rada zakazała uznawania lub egzekwowania w Unii Europejskiej orzeczeń wydanych przez rosyjskie sądy na podstawie artykułu 248 Kodeksu postępowania arbitrażowego Federacji Rosyjskiej. Orzeczenia te uniemożliwiają stronie przeciwnej wszczęcie lub kontynuowanie postępowania w jurysdykcji innej niż Rosja (tzw. nakazy „anti-suit”).

Ponadto Rada wprowadziła derogację umożliwiającą uwolnienie sald gotówkowych przechowywanych przez centralne depozyty papierów wartościowych (CSD) w UE. Finalnie Rada przedłużyła terminy dotyczące niektórych odstępstw wymaganych do wycofania inwestycji z Rosji. Ze względu na ryzyko kontynuowania działalności gospodarczej w Rosji operatorzy z UE powinni rozważyć likwidację działalności w Rosji. Wyjątkowe przedłużenie odstępstw dotyczących wycofania inwestycji jest konieczne, aby umożliwić operatorom z UE jak najszybsze i uporządkowane wycofanie się z rynku rosyjskiego.

Powyższe dla polskich przedsiębiorców oznaczania konieczność prowadzenia jeszcze bardziej wnikliwej weryfikacji dotyczącej statusu kontrahenta i dopuszczalności przeprowadzenia transakcji, pod rygorem dotkliwych sankcji karnych i pieniężnych.

Również na płaszczyźnie krajowej polski ustawodawca podejmuje działania, by wewnętrzne regulacje były jak najbardziej spójne z unijnymi i zapewniały skuteczną ich wykonalność.

W dniu 4 grudnia 2024 r. odbyło się pierwsze czytanie projektu ustawy o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach w zakresie przeciwdziałania wspieraniu agresji na Ukrainę oraz służących ochronie bezpieczeństwa narodowego, ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej oraz ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu.

Projekt zakłada nałożenie nowych obowiązków formalnych na osoby i podmioty eksportujące towary objęte sankcjami związanymi z agresją na Ukrainę poza Unię Europejską. Wśród najważniejszych wymagań można wyróżnić:

• składanie deklaracji organom celnym, zawierających oświadczenie (pod rygorem odpowiedzialności karnej), że:

- tranzyt przez terytorium Federacji Rosyjskiej i Białorusi nie stanowi początku ani końca trasy przewozu;

- towary transportowane przez terytorium Rosji nie zostaną sprzedane, przetworzone ani wykorzystane przez podmioty objęte sankcjami;

- krajem docelowym nie jest Federacja Rosyjska ani Białoruś.

• dostarczanie w terminie 45 dni od wywozu towaru poza obszar celny UE dokumentu potwierdzającego odprawę celną w kraju przeznaczenia.

Dodatkowo, w przypadku eksportu towarów do krajów uznanych za uczestniczące w obchodzeniu sankcji lub w sytuacji tranzytu przez Rosję lub Białoruś, organy celne mogą żądać dodatkowych oświadczeń i dokumentacji potwierdzającej brak naruszenia sankcji. Niedopełnienie obowiązku przedłożenia dokumentu potwierdzającego odprawę celną może skutkować nałożeniem kary finansowej w wysokości do 500 000 zł. Naruszenie przepisów dotyczących wywozu i tranzytu towarów może wiązać się z konfiskatą towarów oraz ich przepadkiem na rzecz Skarbu Państwa.

Zmiany te mają na celu ukonstytuowanie i rozszerzenie zakresu działania praktyk, które organy celne zaczęły faktycznie stosować.

W projekcie zmian do krajowej ustawy sankcyjnej rozszerzono także katalog przepisów unijnych, których naruszenie może powodować odpowiedzialność karną. Modyfikacja ma na celu dostosowanie przepisów krajowych do zmian wynikających z podejmowanych sukcesywnie nowelizacji rozporządzeń unijnych. O dalszych losach procedowanego projektu będziemy Państwa informować na bieżąco.

Mając jednak na względzie, że zakres stosowanych ograniczeń sukcesywnie się rozszerza, zachęcamy do rozmowy z naszymi ekspertami, którzy nie tylko mogą odpowiedzieć na pojawiające się pytania i wyjaśnić wątpliwości, ale także wesprą w przeprowadzeniu weryfikacji kontrahentów, oraz procesów dotyczących dokumentowania i ewidencjonowania realizowanych transakcji.