Skutki interpretacji ogólnej dla zasad solidarnej odpowiedzialności członków zarządu spółek kapitałowych za zaległości podatkowe

Dnia 29 sierpnia 2025 r. Minister finansów i gospodarki wydał interpretację ogólną nr DTS2.8012.5.2025 dotyczącą stosowania art. 116 Ordynacji podatkowej, czyli zasad solidarnej odpowiedzialności członków zarządu spółek kapitałowych za zaległości podatkowe.

Zgodnie z tym przepisem, za zaległości podatkowe spółki z o.o., akcyjnej i prostej spółki akcyjnej odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem członkowie jej zarządu, jeżeli egzekucja z majątku spółki okazała się w całości lub w części bezskuteczna. Członek zarządu może uwolnić się od odpowiedzialności m.in. jeśli wykaże, że zgłosić w odpowiednim terminie wniosek o ogłoszenie upadłości lub wykaże brak winy w niezgłoszeniu takiego wniosku.

Interpretacja stanowi odpowiedź na tegoroczne orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, które dotyczyły zgodności powyższej regulacji z prawem unijnym tj. wyroki:

• z dnia 27 lutego 2025 r., C-277/24 (sprawa Adjak) w którym, TSUE podkreślił konieczność zapewnienia członkom zarządu prawa do zapoznania się z materiałem dowodowym i możliwość kwestionowania ustaleń faktycznych i prawnych dotyczących spółki, czego dotychczas polskie regulacje nie przewidywały.
• z dnia 30 kwietnia 2025 r., C-278/24 (sprawa Genzyński) gdzie Trybunał uznał, że orzekanie o solidarnej odpowiedzialności może być dopuszczalne, o ile członek zarządu ponosi winę oraz ma realną możliwość wykazania, że dochował należytej staranności przy prowadzeniu spraw spółki.

Kluczowe aspekty interpretacji ogólnej

1. Prawo członka zarządu do podnoszenia zarzutów (ustalenia faktyczne i prawne dotyczące zaległości spółki)

• Prawo to nie oznacza:
  1. udziału w postępowaniu wymiarowym wobec spółki,
  2. prawa zaskarżenia decyzji wydanej wobec spółki.
• Granice prawa do zarzutów zależą od tego, czy członek zarządu miał już wcześniej faktyczną możliwość ich zgłoszenia – należy każdorazowo weryfikować tę kwestię.
• Gdy zobowiązanie określono decyzją, a członek zarządu pełnił funkcję – należy ocenić, czy mógł zgłaszać zarzuty. Jeśli zaniechał, traci prawo do późniejszego ich podnoszenia.
• Gdy zobowiązanie wynika z deklaracji (lub korekty) złożonej w czasie jego kadencji – dorozumianie odniósł się do istnienia i wysokości zobowiązania, więc zrzeka się prawa do zarzutów później.
• W innych sytuacjach – zachowuje prawo do zarzutów.
• Prawo do obrony realizuje się głównie w fazie dowodowej postępowania wobec członka zarządu – może zgłaszać wnioski dowodowe i przeciwdowody. Decyzja podatkowa i deklaracja korzystają z domniemania prawdziwości, ale mogą być podważane przeciwdowodem.
• Organ nie powtarza dowodów ze sprawy spółki, lecz członek zarządu ma prawo żądać przeciwdowodu.
• Zarzuty członka zarządu mogą dotyczyć tylko ustaleń faktycznych i prawnych, nie procesowych zastrzeżeń, jakie mogłaby zgłaszać spółka.

2. Prawo członka zarządu do dostępu do akt postępowania wymiarowego wobec spółki

• Prawo do podnoszenia zarzutów musi być powiązane z prawem dostępu do akt postępowania wymiarowego spółki.
• Dostęp nie jest bezwzględny – to cudze postępowanie, więc członek zarządu ma prawo wglądu tylko w zakresie niezbędnym do obrony (tj. w zakresie ustaleń wpływających na istnienie i wysokość zobowiązania, za które ma odpowiadać).
• Możliwa odmowa dostępu – nie tylko ze względu na interes publiczny, ale też ochronę praw spółki i osób trzecich (np. tajemnicy przedsiębiorstwa).

3. Prawo członka zarządu do uwolnienia się od odpowiedzialności poprzez wniosek o upadłość

• Wniosek musi być złożony w ustawowym terminie – spóźniony jest prawnie bez znaczenia.
• Obowiązek złożenia wniosku istnieje także wtedy, gdy spółka ma tylko jednego wierzyciela.
• Dla uwolnienia się od odpowiedzialności kluczowe jest złożenie wniosku, a nie jego skuteczność.
• Członek zarządu jest traktowany jako podmiot profesjonalny – powinien zapewnić ład korporacyjny i prawidłowe prowadzenie spraw spółki. W przypadku wystąpienia jakichkolwiek nieprawidłowości w spółce domniemywa się winę członka zarządu polegającą na niewłaściwym kierowaniu sprawami spółki.
• Brak winy w niezłożeniu wniosku może być wykazany tylko, gdy istniały obiektywne przeszkody, których nie mógł przezwyciężyć nawet przy dochowaniu należytej staranności.
• Okoliczności te muszą być oceniane indywidualnie w każdej sprawie.

Jakie skutki niesie wydanie interpretacji?

Wprawdzie Minister finansów i gospodarki potwierdził potrzebę dostosowania praktyki organów podatkowych do wyroków TSUE w sprawach Adjak i Genzyński oraz zmianę kierunku wykładni art. 116 Ordynacji podatkowej, bowiem interpretacja odnosi się do nieuregulowanych w przepisach kwestii: prawa członka zarządu do kwestionowania istnienia zaległości podatkowej i wglądu w akta sprawy spółki.

Jednakże wskazano na liczne ograniczenia prawa do kwestionowania zaległości, co może utrudnić skuteczne korzystanie z tego uprawnienia w praktyce. W zakresie uwolnienia się od odpowiedzialności interpretacja może wprowadzać wymóg wykazania obiektywnych przeszkód w złożeniu wniosku o upadłość, niezależnie od kwestii dochowania należytej staranności przez członka zarządu.

Publikacja interpretacji może świadczyć o braku planów nowelizacji art. 116 O.p. Kluczowe znaczenie będzie miała praktyka organów podatkowych oraz świadomość praw uczestników postępowań.